मकर संक्रांती
मकर संक्रांत हा भारतातील एक महत्त्वाचा सण आहे. हा सण दरवर्षी जानेवारी महिन्यात येतो.
दरवर्षी 14 किंवा 15 जानेवारी रोजी साजरा होणारा हा सण, हवामान बदलाचा आणि नवीन सुरुवातीची एक चाहूल आहे.
या दिवशी सूर्य मकर राशीत प्रवेश करतो, म्हणूनच त्याला मकरसंक्रांत म्हणतात.
मकर संक्रांत हा सूर्याचे उत्तरायण होण्याचा प्रारंभिक दिवस आहे.
सूर्याचा हा प्रवेश उत्तरायणाची सुरुवात दर्शवतो.
उत्तरायण हे दिवसाचे वाढणे आणि रात्रीचे कमी होण्याचे प्रतीक आहे.
मकर संक्रांती भोगी
भोगी हा संक्रांतीपूर्व दिवस असतो. या दिवशी घरातून जुने कपडे, धुळीट, नको असलेल्या वस्तू बाहेर टाकल्या जातात आणि शेणाचा होळा पेटवून जुनाट ओवरीस नेला जातो.
संक्रांतीच्या आधीचा दिवस हा भोगी असतो .यादिवशी भोगीच्या भाजीचे विशेष महत्त्व आहे .असे म्हणतात ‘जो खाई भोगी ,तो राही निरोगी ‘
भोगीच्या भाजीची रेसिपी
भोगीच्या भाजी ही मकर संक्रांतीच्या दिवशी बनवली जाणारी एक पारंपारिक आणि स्वादिष्ट भाजी आहे.
या भाजीमध्ये विविध प्रकारच्या भाज्यांचा वापर केला जातो, जसे की – वांगी, बटाटे, गव्हाळ, शेंग, मटार, आणि इतर हंगामी भाज्या.
या भाजीचा खास स्वाद येण्यासाठी त्यात खोबरे, तिळ आणि गुळाचा वापर केला जातो.
साहित्य –
- 1 कांदा बारीक चिरलेला
- 1 टोमॅटो बारीक चिरलेले
- 2 वांगी, बारीक चिरलेले
- 2 बटाटे, बारीक चिरलेले
- 1/2 कप वालाच्या शेंगा बारीक चिरलेल्या
- 1/4 कप गाजर बारीक चिरलेले
- 1/4 कप मटार
- 1/4 कप खोबरे, किसलेले
- 2 टेस्पून तिळ
- 1 टेस्पून गुळ
- 1 टेस्पून तेल
- 1/2 टेस्पून हळद
- 1/4 टेस्पून लाल तिखट
- मीठ चवीप्रमाणे
- पाणी गरज असल्यानुसार
कृती –
- एका पॅनमध्ये तेल गरम करा. त्यात मोहरी आणि जिऱ्याची फोडणी द्या .
- आता त्यात बारीक चिरलेला कांदा घालून चांगला परतवून घ्या.
- नंतर त्यात चिरलेला टोमॅटो घाला .
- टोमॅटो चांगला मऊ झाल्यावर आता त्यात वांगी आणि बटाटे घाला आणि परतून घ्या.
- नंतर त्यात वालाच्या शेंगा घाला .
- भाज्या थोड्या शिजल्या गेल्यावर त्यात मटार घाला.
- सर्व भाज्या चांगल्याप्रकारे मिसळून घ्या आणि 2-3 मिनिटे परतून घ्या.
भाजीवर 1/2 tspn हळद, 1tspn लाल तिखट ,2 tspn धन्याची पावडर आणि 1/2 tspn गरम मसाला आणि चवीपुरते मीठ घाला.
गरज असल्यास पाणी घाला आणि 5-7 मिनिटे झाकून शिजवा.
भाजी चांगली शिजली की आता त्यात किसलेले खोबरे, तिळ, आणि गुळ घाला. (आवडीप्रमाणे गुळ घाला किंवा नाही घातला तरीही चालेल )
सर्वकाही चांगल्याप्रकारे मिसळून घ्या.
गॅस बंद करा.
वरतून मस्त कोथिंबीर घाला आणि गरमागरम तीळ लावलेल्या बाजरीच्या भाकरी बरोबर सर्व्ह करा.
टीप्स –
- भाजीमध्ये तुम्ही तुमच्या आवडीप्रमाणे इतर भाज्या देखील घालू शकता, जसे की -बीन्स,शेवग्याच्या शेंगा ,पावटा, गवार शेंगा इ.
- भाजीला जास्त तिखट आवडत असेल तर तुम्ही आणखीन लाल तिखट घालू शकता.
- भाजीला थोडी आंबोण लावली तर तिचा स्वाद आणखीन वाढतो.
भोगीच्या भाजी ही मकर संक्रांतीच्या मेजवानीमधील एक उत्तम आणि आरोग्यदायी भाजी आहे.
ही भाजी बनवण्यासाठी फार वेळ लागत नाही आणि ती चवीला देखील खूपच स्वादिष्ट असते. तर मग भोगीला ही भाजी नक्की करून बघा!
मकर संक्रांतीचे धार्मिक महत्त्व –
हिंदू धर्मात, मकर संक्रांतीला खूप महत्त्व आहे.
या दिवशी सूर्यदेवाची पूजा केली जाते.
सूर्यदेवतेला तीळ आणि गूळ अर्पण केले जाते.
तीळ आणि गूळ हे दोन्ही पदार्थ पौष्टिक असतात आणि ते आरोग्यासाठी फायदेशीर असतात.
मकर संक्रांतीला तीळगुळाचे दान करण्याचाही प्रथा आहे .
तीळगुळाचे दान केल्याने पुण्य मिळते आणि आरोग्य लाभ होतो, अशी समजूत आहे.
मकर संक्रांतीचे सामाजिक महत्त्व –
मकर संक्रांत हा एक सामाजिक सण देखील आहे. या दिवशी लोक एकमेकांना भेटतात आणि शुभेच्छा देतात.
मकर संक्रांतीला पतंग उडवण्याचा एक विशेष उत्सव असतो. लोक एकत्र येऊन पतंग उडवतात आणि आनंद साजरा करतात.
मकरसंक्रांतीच्या दिवशी खिचडी बनवण्याची परंपरा आहे. खिचडी ही आरोग्यासाठी पौष्टिक असते. तसेच, खिचडी ही समृद्धी आणि ऐश्वर्याचे प्रतीक मानली जाते.
मकर संक्रांतीचे सांस्कृतिक महत्त्व –
मकर संक्रांत हा भारताच्या संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
या दिवशी विविध प्रकारचे लोकगीत आणि नृत्य केले जातात.
मकर संक्रांत हा एक महत्त्वाचा सण आहे जो भारताच्या संस्कृती आणि धर्मात खोलवर रुजलेला आहे.
हा सण आनंद, प्रेम आणि शुभेच्छांचे प्रतीक आहे.
मकर संक्रांत महत्त्व काय आहे ?
मकरसंक्रांत हा भारतातील अत्यंत प्रसिद्ध सण असून, केवळ उत्साह आणि आनंदच नव्हे तर त्यामागे वैज्ञानिक आधारही आहे.
सूर्यप्रकाश आणि विटामिन डी –
हिवाळ्याच्या कठोरतेनंतर सूर्य मकर राशीत प्रवेश करतो, त्यामुळे सूर्यप्रकाशाचे प्रमाण वाढते.
यामुळे शरीरात विटामिन डीचे संश्लेषण वाढते.
विटामिन डी हा हाडांच्या आरोग्यासाठी आणि रोगप्रतिकारशक्तीसाठी अत्यंत महत्त्वाचा असतो.
उत्तरायण काळात वाढणारा सूर्यप्रकाश आपल्याला शक्ती आणि चैतन्य देतो.
हवामान बदलाचा प्रभाव –
हिवाळ्यानंतर वातावरण हळूहळू उबदार होऊ लागते.
शेतीच्या नवीन हंगामाची सुरुवात मकरसंक्रांतीपासूनच होते.
नवीन पिकांच्या आगमनाचे हे प्रतीक असल्यामुळे उत्साह आणि समृद्धीचे वातावरण असते.
आरोग्यदायी तीळगुळ –
मकरसंक्रांतीला तीळ आणि गूळ यांच्या पदार्थांचे सेवन करण्याची परंपरा आहे.
तीळ हे प्रथिने, कॅल्शियम आणि इतर पौष्टिक घटकांनी समृद्ध असतात.
गूळ हा नैसर्गिक गोडवाचा स्त्रोत असून, लोह आणि इतर खनिजे यांचा उत्तम स्रोत आहे.
आयुर्वेदानुसार थंडीच्या हंगामानंतर आरोग्य जपण्यासाठी हे अत्यंत उपयुक्त असते.
नवीन सुरवातेचे प्रतीक –
मकरसंक्रांतचा काळ हा जुने सोडून नवीन गोष्टींची सुरुवात करण्यासाठी योग्य मानला जातो.
अनेक लोक या दिवशी नवीन व्यवसाय सुरू करतात, घराची साफसफाई करतात आणि जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणण्याचा संकल्प करतात.
उत्साह आणि सामाजिक बंध –
पतंग उडवणे, हळदी-कुंकू समारंभ, गोंधळ खेळणे यांसारख्या परंपरांमुळे या दिवशी आनंदाचे आणि उत्साहाचे वातावरण असते.
मित्रपरिवारासोबत हा सण साजरा केल्यामुळे सामाजिक बंध अधिक दृढ होतात.
म्हणून, मकरसंक्रांत केवळ एक सण नसून, त्याच्या पाठीमागे वैज्ञानिक आणि भावनिक कारणे आहेत.
हा सण नवीन सुरुवातीची चेतना जागृत करतो, आरोग्यदायी जीवनशैली प्रोत्साहित करतो आणि आनंदाचे वातावरण तयार करतो.
26 जानेवारी भाषण मराठी
शिवजयंती भाषण मराठी
मराठी भाषा गौरव दिन माहिती
दसरा सणाविषयी मराठीत माहिती
महाराष्ट्रात मकर संक्रांती साजरी करण्याच्या काही खास पद्धती –
तिळगुळ –
या दिवशी महाराष्ट्रात गूळ आणि तीळ एकत्र खाल्ले जातात. याला ‘तीळगुळ’ म्हणतात.
तीळ आणि गुळाचे लाडू किंवा चिक्की करतात .
तीळ आणि गुळ यांचा उष्ण गुणधर्म असल्यामुळे शरीरासाठी ते हिवाळ्यानंतर आरोग्य जपण्यासाठी उपयोगी ठरतात .
हळदी-कुंकू –
या दिवशी सुवासिनी एकमेकींना हळदीकुंकू लावून तिळगुळ आणि वाण देतात .
वाण देण्यासाठी शेतामधून नवीनच तयार झालेले ओले हरभरे ,वाटाणे ,बोर ,भुईमुगाच्या शेंगा ,ऊस हे सर्व पदार्थ एकत्र करून एका छोट्या मातीच्या सुगड्यामध्ये देतात .
हा सण सहवास आणि मैत्रीचा प्रतीक आहे.
पतंग उडवणे –
महाराष्ट्रात मकर संक्रांतीच्या दिवशी पतंग उडवण्याची परंपरा आहे. हा आनंदाचा आणि उत्साहाचा खेळ आहे.
गाई-बैलांची पूजा –
शेतकरी गाई-बैलांची पूजा करतात, त्यांच्यावर फुलांच्या माळा घालून त्यांना सजवतात.
हा पशुधनप्रति कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा एक मार्ग आहे.
होलकर पोहे – महाराष्ट्रात या दिवशी होलकर पोहे हा पारंपारिक पदार्थ बनवला जातो. तो तीळ, पपई आणि गूळ यांच्या मिश्रणाने बनवला जातो.
मकरसंक्रांतीच्या दिवशी खिचडी बनवण्याची परंपरा आहे. खिचडी ही आरोग्यासाठी पौष्टिक असते. तसेच, खिचडी ही समृद्धी आणि ऐश्वर्याचे प्रतीक मानली जाते.
मकर संक्रांती हा भारतातील सांस्कृतिक विविधतेचे उदाहरण आहे.
प्रत्येक प्रदेश हा सण वेगळ्या पद्धतीने साजरा करतो.
पण त्याच्या पाठीमागील संदेश एकच आहे – आनंद, सहवास आणि नवीन सुरुवात.
तीळगुळ रेसिपी –
(तिलकुट)मकरसंक्रांती म्हटली की तीळगुळाची आठवण येणं साहजिकच!
हा गोडवा आणि आरोग्यदायी पदार्थ घरात बनवणं अगदी सोपं आहे.
मग तीळगुळाची साधी आणि स्वादिष्ट रेसिपी पाहूया –
साहित्य –
- २ कप तीळ
- १ कप गुळ (चिक्की गुळ)
- १ चमचा तूप
- १/२ चमचा वेलची पावडर
- १/४ कप बारीक चिरलेला खोबर (इच्छानुसार)
- १/४ कप किसले काजू,
- बदाम (इच्छानुसार)
तीळ एका पॅनमध्ये मध्यम आचेवर भाजून घ्या.
ते हलके सोनेरी रंगाचे झाल्यावर त्यांना एका प्लेटमध्ये काढून थंड करा.
आणख एका पॅनमध्ये तूप गरम करा.
गुळ घालून वितळून घ्या .
गुळ पूर्ण वितळून सिरप झाला की गॅस बंद करा.
थंड झालेले तीळ गुळाच्या सिरपमध्ये घाला.
वेलची पावडर आणि इच्छेनुसार खोबर, काजू, बदाम घालून सर्व काही चांगले मिक्स करा.
एका थाळीत साखरेचा थर लावून त्यावर हे मिश्रण व्यवस्थित पसरून घ्या.
थंड करण्यासाठी थोडावेळ ठेवा.
थोडे गरम असतानाच त्यावर चाकूने काप पडून घ्या आणि थंड झाल्यावर एका डब्यात काढून घ्या .
“तिळगुळ घ्या गोड गोड बोला “!
मकर संक्रांतीच्या हार्दिक शुभेच्छा !!