एमपीएससी(MPSC) चा अर्थ काय?
एमपीएससी हे महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग (Maharashtra Public Service Commission) चे संक्षिप्त रूप आहे.
ही महाराष्ट्र राज्यातील विविध सरकारी विभागांमध्ये अधिकारी निवडण्यासाठी जबाबदार असलेले स्वायत्त संस्था आहे.
भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 315 अन्वये स्थापन झालेल्या या आयोगाचे काम राज्य सरकारच्या विविध विभागांमध्ये वर्ग 1, 2 आणि 3 पदांवर भरती करणे हे आहे.
एमपीएससीचे मुख्य कार्य–
- राज्यस्तरीय नागरी सेवा परीक्षा (राज्यसेवा परीक्षा) आणि इतर स्पर्धात्मक परीक्षा आयोजित करणे.
- या परीक्षांच्या माध्यमातून पात्र उमेदवारांची निवड करणे.
- निवडलेल्या उमेदवारांना संबंधित विभागांमध्ये नियुक्ती देणे.
एमपीएससी परीक्षांमध्ये–
राज्यसेवा परीक्षा– ही एमपीएससीची सर्वात प्रतिष्ठित परीक्षा आहे आणि यातून निवड झालेल्या उमेदवारांना भारतीय प्रशासकीय सेवा (IAS), भारतीय पोलीस सेवा (IPS), महाराष्ट्र प्रशासकीय सेवा (MAHAS), इत्यादींमध्ये अधिकारी म्हणून नियुक्ती दिली जाते.
MPSC संयुक्त सेवा परीक्षा (MPSC Combined Exam)- यातून निवड झालेल्या उमेदवारांना महाराष्ट्र राज्य नागरी सेवा, महाराष्ट्र वन सेवा, महाराष्ट्र सहकार्य सेवा, इत्यादींमध्ये अधिकारी म्हणून नियुक्ती दिली जाते.
MPSC गट ‘क’ आणि ‘ब’ परीक्षा (MPSC Group ‘C’ and ‘B’ Exam)- यातून निवड झालेल्या उमेदवारांना महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या विविध विभागांमध्ये लिपिक, शिपाई, इत्यादी पदांवर नियुक्ती दिली जाते.
एमपीएससी परीक्षा उत्तीर्ण होणे हे अनेक उमेदवारांसाठी स्वप्न असते आणि यासाठी त्यांनी कठोर परिश्रम आणि अभ्यास करणे आवश्यक आहे.
MPSC द्वारे भरली जाणारी काही प्रमुख पदे-
MPSC मध्ये किती पदे असतात ?
- उपजिल्हाधिकारी
- पोलीस उपअधीक्षक
- तहसीलदार
- नायब तहसीलदार
- गट विकास अधिकारी
- मुख्याधिकारी
- आणि इतर अनेक पदे
MPSC परीक्षा देण्यासाठी पात्रता–
शैक्षणिक पात्रता–
- MPSC द्वारे आयोजित केल्या जाणाऱ्या परीक्षेसाठी अर्ज करण्यासाठी, तुम्ही कोणत्याही मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून पदवीधर असणे आवश्यक आहे.
- काही सेवांसाठी, विशिष्ट विषयात पदवी आवश्यक असू शकते. (उदा. अभियांत्रिकी, वैद्यकीय, कायदा, इ.)
- तुम्ही तुमची पदवी पूर्ण केली असेल किंवा अंतिम वर्षाच्या परीक्षेत उत्तीर्ण झाल्यास तुम्ही अर्ज करू शकता.
वय मर्यादा–
MPSC वयोमर्यादा किती आहे ?
- खुल्या प्रवर्गासाठी: 38 वर्षे
- राखीव प्रवर्गासाठी: 43 वर्षे
- काही प्रवर्गासाठी वय मर्यादेत सवलत मिळू शकते.
अतिरिक्त पात्रता निकष–
- तुम्ही महाराष्ट्राचे रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
- शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य तंदुरुस्त असणे आवश्यक आहे.
- तुम्ही कोणत्याही गुन्हेगारी आरोपात दोषी सिद्ध झालेले नसावे.
MPSC परीक्षा देण्यासाठी अर्ज कसा करावा–
- MPSC द्वारे दरवर्षी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया आयोजित केली जाते.
- तुम्ही MPSC च्या अधिकृत वेबसाइटवरून अर्ज फॉर्म डाउनलोड करू शकता आणि ऑनलाइन भरू शकता.
- अर्ज भरण्यासाठी आवश्यक शुल्क ऑनलाइन भरावे लागेल.
- अर्ज भरण्याची अंतिम तारीख वेबसाइटवर उपलब्ध आहे.
टीप–
- अधिकृत माहितीसाठी, कृपया MPSC च्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या: https://mpsc.gov.in/
- तुम्हाला MPSC परीक्षा आणि पात्रता निकषांबद्दल अधिक माहितीसाठी MPSC च्या हेल्पलाइन क्रमांकावर कॉल करू शकता किंवा MPSC च्या कार्यालयाला भेट देऊ शकता.
MPSC परीक्षा स्वरूप–
MPSC परीक्षा तीन टप्प्यांमध्ये होते.
- प्राथमिक परीक्षा (Preliminary Exam)– ही एक वस्तुनिष्ठ परीक्षा असून त्यात सामान्य बुद्धिमत्ता, तर्कशास्त्र, गणित, मराठी भाषा आणि इंग्रजी भाषा या विषयांचा समावेश असतो.
- मुख्य परीक्षा (Main Exam)– ही एक लिखित परीक्षा असून त्यात मराठी भाषा, इंग्रजी भाषा, सामान्य अभ्यास (General Studies) आणि निवडलेल्या सेवा (सेवेनुसार विषय) यांचा समावेश असतो.
- मुलाखत (Interview)– मुख्य परीक्षा उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांची अंतिम निवड मुलाखतीद्वारे केली जाते.
MPSC अभ्यासक्रम 2024
MPSC अभ्यासक्रम 2024 खालील लिंक वर क्लिक करून pdf डाउनलोड करू शकतात-
MPSC अभ्यासक्रम 2024 pdf download
(Note – ही लिंक तात्पुरती आहे ती बदलत जाते, MPSC परीक्षेचा अभ्यासक्रम जाणून घेण्यासाठी वरील pdf download लिंकवर क्लिक करा नंतर त्या पेजवर
Candidate Information > Examination > Syllabus of examination भेट द्या.)
MPSC परीक्षेची तयारी कशी करावी?
- MPSC ची मागील वर्षांची प्रश्नपत्रिका सोडवा.
- MPSC परीक्षेसाठी तयार करण्यात आलेली पुस्तके आणि अभ्यास सामग्रीचा अभ्यास करा.
- कोचिंग क्लासेस (Coaching Classes) ला जाऊ शकता (इच्छेनुसार)
- ऑनलाईन संसाधनांचा लाभ घ्या (वेबसाईट्स, YouTube चॅनेल्स)
- सध्याच्या घडामोडी आणि चालू घडणाऱ्या घटनांवर (Current Affairs) नियमित अपडेट रहा.
उपयुक्त संसाधने–
- महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाची अधिकृत वेबसाइट: https://mpsc.gov.in/
- पुस्तके: MPSC परीक्षेची तयारी करण्यासाठी बाजारात अनेक पुस्तके उपलब्ध आहेत.
- ऑनलाईन संसाधने: अनेक वेबसाइट्स आणि YouTube चॅनेल्स MPSC परीक्षेची तयारी करण्यासाठी मार्गदर्शन आणि अभ्यास सामग्री देतात.
टीप: ही माहिती सर्वसाधारण स्वरूपाची आहे. अधिकृत माहितीसाठी MPSC ची अधिकृत वेबसाइट पहा.
एमपीएससी प्रारंभिक परीक्षेचे गुण कसे मोजले जातात?
एमपीएससी प्रारंभिक परीक्षा दोन पेपर्समध्ये विभागली जाते-
- पेपर 1: सामान्य ज्ञान आणि चालू घडामोडी (200 गुण)
- पेपर 2: सामान्य पात्रता परीक्षा (सीएसएटी) (200 गुण)
प्रत्येक पेपरसाठी खालीलप्रमाणे गुण दिले जातात–
- प्रत्येक प्रश्नासाठी: 2 गुण
- नकारात्मक गुणन: चुकीच्या उत्तरासाठी 0.33 गुण कमी केले जातात.
एकूण गुण–
- पेपर 1: 200 गुण
- पेपर 2: 200 गुण
- एकूण: 400 गुण
पात्रता–
- मुख्य परीक्षेसाठी पात्र होण्यासाठी: प्रत्येक पेपरमध्ये किमान 40% (80 गुण) आणि एकूण 35% (140 गुण) मिळणे आवश्यक आहे.
टीप–
- नकारात्मक गुणन: जर एखाद्या उमेदवाराने चुकीची उत्तरे दिली तर त्याच्या एकूण गुणांमधून नकारात्मक गुण कमी केले जातील.
- योग्य उत्तरांची संख्या: परीक्षेतील उत्तीर्णतेसाठी आवश्यक असलेल्या योग्य उत्तरांची संख्या पेपरनुसार बदलू शकते.
अधिकृत माहितीसाठी–
- एमपीएससी प्रारंभिक परीक्षा मार्गदर्शक सूचना: https://mpsc.gov.in/examination_syllabus?m=18
MPSC परीक्षे दरम्यान उत्तरपत्रिका वापरण्याबाबत सूचना–
MPSC परीक्षे दरम्यान उमेदवारांनी पालन करायच्या मार्गदर्शक सूचना खालीलप्रमाणे आहेत –
एमपीएससी प्रारंभिक परीक्षा मार्गदर्शक सूचना –https://mpsc.gov.in/downloadFile/english/6893
MPSC परीक्षेसाठी सर्वसामान्य एकत्रित सूचना
सामान्य सूचना – https://mpsc.gov.in/downloadFile/english/6596
MPSC राज्य सेवा मुख्य परीक्षेचा नमुना
| एमपीएससी मुख्य परीक्षा योजना | |
| लेखी परीक्षा | 1750 गुण (प्रश्नपत्रिकांची संख्या – 9) |
| मुलाखत आणि व्यक्तिमत्व चाचणी | 275 गुण |
| एकूण गुण | 2025 गुण |
| MPSC राज्य सेवा मुख्य परीक्षेचा नमुना [सुधारित] | |||
| विषय | गुण आणि वेळ कालावधी | मानक | मध्यम |
| (२५% गुणांसह पात्रता) | |||
| पेपर १ – मराठी | 300 गुण; 3 तास | मॅट्रिक | मराठी |
| पेपर 2 – इंग्रजी | 300 गुण; 3 तास | मॅट्रिक | इंग्रजी |
| गुणवत्तेसाठी मोजले जाणारे पेपर (अनिवार्य) | |||
| पेपर 3 – निबंध | 250 गुण; 3 तास | पदवीधर | मराठी/इंग्रजी |
| पेपर 4 – सामान्य अध्ययन -1 | 250 गुण; 3 तास | पदवीधर | मराठी/इंग्रजी |
| पेपर 5 – सामान्य अध्ययन -2 | 250 गुण; 3 तास | पदवीधर | मराठी/इंग्रजी |
| पेपर 6 – सामान्य अध्ययन -3 | 250 गुण; 3 तास | पदवीधर | मराठी/इंग्रजी |
| पेपर 7 – सामान्य अध्ययन -4 | 250 गुण; 3 तास | पदवीधर | मराठी/इंग्रजी |
| पेपर 8 – पर्यायी विषय पेपर क्रमांक- 1 | 250 गुण; 3 तास | पदवीधर | मराठी/इंग्रजी |
| पेपर 9 – पर्यायी विषय पेपर क्रमांक – 2 | 250 गुण; 3 तास | पदवीधर | मराठी/इंग्रजी |
एमपीएससी मुख्य परीक्षा पात्र होण्यासाठी किती गुण आवश्यक आहेत?
एमपीएससी मुख्य परीक्षा पात्र होण्यासाठी, प्रत्येक पेपरमध्ये आणि एकूण खालीलप्रमाणे गुण मिळणे आवश्यक आहे:
पेपर 1 आणि पेपर 2 किमान 25% गुणांसह पात्र होणे अनिवार्य आहे.
टीप:
- पेपर 8 आणि 9: हे पेपर फक्त त्या संबंधित सेवांसाठी निवडलेल्या उमेदवारांनाच द्यावे लागतील.
- योग्य उत्तरांची संख्या: परीक्षेतील उत्तीर्णतेसाठी आवश्यक असलेल्या योग्य उत्तरांची संख्या पेपरनुसार बदलू शकते.
- स्पर्धात्मकता: निवडीनुसार गुणांची आवश्यकता बदलू शकते.
अधिकृत माहितीसाठी–
- एमपीएससी मुख्य परीक्षा मार्गदर्शक सूचना: https://mpsc.gov.in/examination_syllabus?m=18
CSAT (सिव्हिल सर्व्हिसेस ऍप्टीट्यूड टेस्ट) एमपीएससी (महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग) मध्ये पात्रता परीक्षा आहे का?
होय, CSAT (सिव्हिल सर्व्हिसेस ऍप्टीट्यूड टेस्ट) एमपीएससी (महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग) मध्ये आवश्यक आहे.
- एमपीएससी मध्ये CSAT ला प्रारंभिक परीक्षा (Preliminary Examination) म्हणून ओळखले जाते.
- ही परीक्षा उमेदवारांची सामान्य ज्ञान, तर्कशास्त्र, समस्येचे निराकरण आणि निर्णय घेण्याची क्षमता तपासण्यासाठी घेतली जाते.
- CSAT मध्ये उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे जेणेकरून उमेदवार एमपीएससी च्या मुख्य परीक्षेसाठी पात्र होऊ शकतील.
CSAT मध्ये खालील घटक समाविष्ट आहेत–
- सामान्य ज्ञान– चालू घडामोडी, भारताचा इतिहास, भूगोल, अर्थव्यवस्था, राजकारण आणि समाज यांचा समावेश आहे.
- तर्कशास्त्र– तार्किक विचार, विश्लेषणात्मक विचार आणि समस्या सोडवण्याची क्षमता तपासते.
- संख्यात्मक क्षमता– मूलभूत गणितीय गणना, डेटा इंटरप्रिटेशन आणि ग्राफ आणि चार्ट समजून घेण्याची क्षमता तपासते.
- इंग्रजी भाषा– वाचन समज, व्याकरण आणि शब्दसंग्रह तपासते.
CSAT मध्ये उत्तीर्ण होण्यासाठी, उमेदवारांनी प्रत्येक घटकात चांगले प्रदर्शन करणे आवश्यक आहे.
अधिक माहितीसाठी–
- एमपीएससी च्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या .
- CSAT अभ्यासक्रम आणि नमुना प्रश्नपत्रिका पहा: https://mpsc.gov.in/examination_syllabus?m=18
MPSC परीक्षेसाठी मराठी भाषा आवश्यक आहे का?
होय, एमपीएससी परीक्षेसाठी मराठी भाषा आवश्यक आहे.
एमपीएससी परीक्षेच्या तीन टप्प्यांपैकी दोन टप्प्यांमध्ये मराठी भाषेचा समावेश आहे–
- प्रारंभिक परीक्षा– यात पेपर 1: सामान्य ज्ञान आणि चालू घडामोडी (200 गुण) यामध्ये मराठी भाषेचा समावेश आहे.
- मुख्य परीक्षा– यात पेपर 1: मराठी भाषा आणि साहित्य (300 गुण) अनिवार्य आहे.
याव्यतिरिक्त–
- मुलाखतीमध्ये– उमेदवारांना मराठी भाषेत बोलण्याची आणि समजून घेण्याची क्षमता दाखवणे आवश्यक आहे.
- राज्यसेवा– महाराष्ट्र राज्यात काम करण्यासाठी मराठी भाषेचे ज्ञान आवश्यक आहे.
तसेच–
- एमपीएससी द्वारे आयोजित इतर परीक्षांमध्येही मराठी भाषेचा समावेश असू शकतो.
टीप–
ही माहिती 2024 पर्यंत अद्ययावत आहे. कृपया अधिकृत माहितीसाठी एमपीएससीच्या वेबसाइटला भेट द्या.
तहसीलदार पद संपूर्ण माहिती मराठी
JEE परीक्षा म्हणजे काय? संपूर्ण माहिती
मर्चंट नेव्ही कोर्सेस संपूर्ण माहिती
इतर राज्यातील उमेदवार एमपीएससी (MPSC) परीक्षेसाठी पात्र आहेत का?
होय, इतर राज्यातील उमेदवार एमपीएससी परीक्षेसाठी पात्र आहेत.
महाराष्ट्र लोकसेवा आयोगाच्या (एमपीएससी) नियुक्ती नियमांनुसार, भारतातील कोणत्याही राज्यातील नागरिक एमपीएससी परीक्षेसाठी अर्ज करू शकतात.
तथापि, उमेदवारांना खालील निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे–
- ते भारताचे नागरिक असावेत.
- ते महाराष्ट्र राज्यात स्थायी निवास करणारे असावेत.
- त्यांनी मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून पदवीधर असणे आवश्यक आहे.
- त्यांनी एमपीएससी द्वारे आयोजित मराठी भाषा पात्रता परीक्षा (एमपीएससी-एमएलपीटी) उत्तीर्ण केली पाहिजे.
उमेदवारांसाठी स्थायी निवासस्थानाची आवश्यकता–
- एमपीएससी नियुक्ती नियमांनुसार, उमेदवारांनी किमान पाच वर्षे महाराष्ट्र राज्यात वास्तविक आणि सतत वास्तव्य केले पाहिजे.
- हे वास्तव्य परीक्षेच्या तारखेपासून दोन वर्षांपूर्वी सुरू व्हायला हवे.
- तथापि, काही अपवाद आहेत, जसे की:
- भारतीय लष्करात किंवा केंद्र सरकारच्या इतर विभागांमध्ये सेवारत असलेले उमेदवार.
- महाराष्ट्र राज्यात सरकारी नोकरी करणारे उमेदवार.
- महाराष्ट्र राज्यात शिक्षण घेत असलेले उमेदवार.
कृपया अधिकृत माहितीसाठी एमपीएससीच्या वेबसाइटला भेट द्या.
MPSC आणि UPSC मध्ये काय फरक आहे?
एमपीएससी (महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग) आणि यूपीएससी (केंद्रीय लोकसेवा आयोग) दोन्ही भारतातील प्रतिष्ठित संस्था आहेत ज्या सरकारी नोकरीसाठी परीक्षा आयोजित करतात. तरीही, अनेक महत्त्वाचे फरक आहेत:
परीक्षेचे स्वरूप–
परीक्षांची पातळी–
- MPSC: राज्यस्तरीय परीक्षा.
- UPSC: राष्ट्रीयस्तरीय परीक्षा.
पात्रता–
- MPSC–
- महाराष्ट्र राज्याचा रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
- मराठी भाषेची चांगली माहिती असणे आवश्यक आहे.
- UPSC–
- भारताचा नागरिक असणे आवश्यक आहे.
- इंग्रजी आणि हिंदी भाषांची चांगली माहिती असणे आवश्यक आहे.
अभ्यासक्रम–
- MPSC–
- महाराष्ट्राचा इतिहास, भूगोल, अर्थव्यवस्था, राजकारण आणि समाजावर अधिक लक्ष केंद्रित करते.
- सामान्य विज्ञान आणि तर्क यांचा समावेश आहे.
- UPSC–
- भारतीय इतिहास, भूगोल, अर्थव्यवस्था, राजकारण आणि समाजावर अधिक लक्ष केंद्रित करते.
- सामान्य विज्ञान, तर्क आणि आंतरराष्ट्रीय संबंधांचा समावेश आहे.
स्पर्धा–
- MPSC–
- तुलनेने कमी स्पर्धात्मक.
- UPSC-
- अत्यंत स्पर्धात्मक.
निवड–
- MPSC-
- महाराष्ट्र राज्यातील विविध विभागांमध्ये अधिकारी म्हणून निवड.
- UPSC-
- भारतीय प्रशासकीय सेवा (IAS), भारतीय पोलीस सेवा (IPS), भारतीय विदेश सेवा (IFS) आणि इतर अनेक अखिल भारतीय सेवांमध्ये अधिकारी म्हणून निवड.
निष्कर्ष–
MPSC आणि UPSC दोन्ही महत्त्वाच्या परीक्षा आहेत ज्या तुम्हाला भारतातील प्रतिष्ठित सरकारी नोकरी मिळवण्यास मदत करू शकतात.
तुमच्या आवडीनिवडी, क्षमता आणि करिअरच्या उद्दिष्टांनुसार तुम्ही कोणती परीक्षा द्यायची हे निवडू शकता.
टीप–
- ही माहिती सामान्य मार्गदर्शनासाठी आहे. अधिकृत माहितीसाठी एमपीएससी आणि यूपीएससीच्या वेबसाइटला भेट द्या.
तुम्हाला शुभेच्छा!