गोळा फेक – क्रीडा स्पर्धेची माहिती/ Shot put game information
गोळा फेक हा एक वैयक्तिक मैदानी खेळ आहे. ज्यामध्ये खेळाडू लोखंडी किंवा पितळेच्या बनलेल्या गोळ्याचे जास्तीत जास्त अंतर फेकण्याचा प्रयत्न करतो.
भारतामध्ये हा एक लोकप्रिय खेळ आहे .
गोळाफेक जिमखाना आणि शाळांमध्ये खेळला जातो .
गोळा फेक चा इतिहास – मूळ शोधणे कठीण / History of the shot put – Difficult to trace the origin
गोळा फेकचा नेमका इतिहास आणि त्याचा उगम शोधणे थोडे कठीण आहे. प्राचीन खेळांशी त्याची तुलना करता येते पण गोळाफेक याच नावाने कधी आणि कुठे सुरू झाला याबद्दल ठोस पुरावे उपलब्ध नाहीत.
प्राचीन खेळांशी संबंध
- ग्रीक आणि रोमन संस्कृती – पुरातत्वीय पुराव्यांवरून असे दिसून येते की, ग्रीक आणि रोमन संस्कृतीमध्ये मोठी दगडं फेकण्याचा खेळ होता. हे दगड लोखंडी गोळ्यापेक्षा वेगळे असले तरीही फेकण्याच्या कौशल्यावर भर देणारे हे खेळ गोळाफेकशी साम्य दाखवतात.
- स्कोटलंडमधील “पुटिंग द स्टोन” – स्कॉटलंडमध्ये “पुटिंग द स्टोन” नावाचा पारंपारिक खेळ आहे. या खेळात मोठे दगड फेकले जातात. हा खेळही गोळाफेकशी काही साम्य दाखवतो.
आधुनिक गोळाफेकचा विकास
- आधुनिक गोळाफेकचा समावेश 19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात झाला असे मानले जाते. सुरुवातीला हा खेळ इंग्लंडमध्ये लोकप्रिय झाला आणि नंतर तो इतर युरोपीय देशांमध्येही खेळला जाऊ लागला.
- आंतरराष्ट्रीय ऑलिम्पिक समिती (IOC) ने 1896 च्या पहिल्या आधुनिक ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये गोळाफेकचा समावेश केला. तेव्हापासून हा खेळ पुरुषांसाठी नियमित खेळ बनला आहे.
- महिलांच्या गोळाफेकचा समावेश 1948 च्या ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये झाला.
हे लक्षात घ्या – गोळाफेकचा इतिहास संशोधनाधीन आहे. भविष्यात पुरातत्वीय पुरावे किंवा इतर माहिती सापडल्यास त्याचा इतिहास अधिक स्पष्ट होऊ शकेल.
भारत आणि गोळा फेक/ Shot put in India
- भारतात गोळाफेक कधी आणि कुठे सुरू झाला याबद्दल माहिती उपलब्ध नाही. परंतु, स्वातंत्र्योत्तर काळात हा खेळ भारतात लोकप्रिय झाला.
- भारतीय सैन्यामध्ये शारीरिक चांगुलपणासाठी गोळाफेक खेळवला जातो. त्यामुळेच अनेक भारतीय खेळाडूंनी राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर यश मिळवले आहे.
अखिल भारतीय ॲथलेटिक्स महासंघाची भूमिका
- भारतात गोळाफेक खेळाडूंना प्रशिक्षण आणि स्पर्धा संधी देण्यासाठी अखिल भारतीय ॲथलेटिक्स महासंघ (AFI) महत्वाची भूमिका बजावते आहे.
- AFI राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर गोळाफेक स्पर्धा आयोजित करते. तसेच, ते खेळाडूंना प्रशिक्षण शिबिर आणि इतर सुविधा पुरवतात.
भारतात गोळाफेक खेळाडूंनी राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर यश मिळवले आहे. त्यांच्यामुळे या खेळाची लोकप्रियता वाढत आहे.
गोळा फेक खेळासाठी मैदान आणि साहित्य/ Grounds and materials for the game of shot put
- गोळाफेक खेळण्यासाठी 7 फूट व्यासाचे वर्तुळ असते. या वर्तुळाच्या मध्यभागी जवळ फेकीच्या दिशेने 40 अंशाच्या कोनात 5.5 सेंटीमीटर व्यासाची रेष असते जी वर्तुळाच्या बाहेर असते.
- गोळा लोखंडी किंवा पितळेचा बनलेला असतो.
- पुरुष खेळाडूंसाठी गोळ्याचे वजन 7.26 किलोग्रॅम आणि परिघ 110 ते 130 मिलीमीटर इतका असतो.
- महिला खेळाडूंसाठी गोळ्याचे वजन 4 किलोग्रॅम आणि परिघ 95 ते 110 मिलीमीटर इतका असतो.
गोळा फेक खेळाचे स्वरूप आणि नियम / Nature and rules of the game of shot put
- या खेळात एकाच वेळी एकच खेळाडू सहभागी होतो.
- स्पर्धेत 8 किंवा त्यापेक्षा कमी खेळाडू असल्यास प्रत्येकास सहा प्रयत्न दिले जातात. परंतु, 8 पेक्षा जास्त स्पर्धक असतील तर प्रत्येकास तीन प्रयत्न दिले जातात आणि मग त्यातील 8 सर्वोत्तम थ्रो करणारे अंतिम फेरीसाठी पात्र ठरतात. या अंतिम फेरीमध्ये पुन्हा त्यांना प्रत्येकी तीन प्रयत्न दिले जातात.
- ज्या खेळाडूने सर्वात जास्त अंतर गोळा फेकला त्याला क्रमांक दिला जातो.
- प्रत्येक थ्रोचे अंतर मोजले जाते. गोळा पडलेल्या वर्तुळाची कड आणि फेकलेल्या वर्तुळाची आतील कड यांच्यातील अंतर मोजून थ्रोचे अंतर ठरवले जाते.
- खेळाडूने गोळा आपल्या गळपट्टीच्या हाडाजवळून फेकणे आवश्यक असते. जर तसे न केल्यास थ्रो अयोग्य ठरतो.
- गोळा फेकताना खेळाडूचा तोल गेला तर तो थ्रो अयोग्य ठरतो.
- अखेरच्या अंतरावरून विजेता आणि उपविजेता निश्चित केले जातात.
गोळा फेकचे फायदे / Advantages of shot put
गोळाफेक हा एक उत्कृष्ट खेळ आहे जो शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी अनेक फायदे देतो.
गोळा फेक चे शारीरिक फायदे
- स्नायू बळकट करते – गोळाफेक हातांचे, खांद्यांचे आणि पाठीचे स्नायू बळकट करण्यास मदत करते.
- हृदय आणि फुफ्फुसांना बळकट करते – गोळाफेक हा एक उत्तम व्यायाम आहे जो हृदय आणि फुफ्फुसांना मजबूत बनवतो.
- लवचिकता वाढवते – गोळाफेक शरीराची लवचिकता वाढवण्यास मदत करते.
- ताण कमी करते – गोळाफेक हा एक उत्तम तणावमुक्तीचा मार्ग आहे.
- एकाग्रता वाढवते – गोळाफेक खेळण्यासाठी एकाग्रता आवश्यक आहे, त्यामुळे एकाग्रता वाढण्यास मदत होते.
गोळा फेक चे मानसिक फायदे
- आत्मविश्वास वाढवते – चांगल्या कामगिरीमुळे आत्मविश्वास वाढतो.
- शिस्त लावते – नियम आणि कायदे पाळून खेळणे शिस्त लावण्यास मदत करते.
- एकाग्रता वाढवते – गोळाफेक खेळण्यासाठी एकाग्रता आवश्यक आहे, त्यामुळे एकाग्रता वाढण्यास मदत होते.
- धैर्य वाढवते – हार न मानता सतत प्रयत्न करणे धैर्य वाढण्यास मदत करते.
- नेतृत्वगुण विकसित करते – खेळामध्ये नेतृत्व करण्याची आणि इतरांना प्रोत्साहन देण्याची संधी मिळते.
गोळा फेक हा सर्व वयोगटातील लोकांसाठी एक उत्तम खेळ आहे.
टीप –
- कोणताही नवीन व्यायाम सुरू करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
- योग्य तंत्र शिकण्यासाठी प्रशिक्षकाची मदत घ्या.
- सुरक्षिततेसाठी योग्य उपकरणे आणि कपडे वापरा.
भारतात गोळा फेक खेळाचा विकास –
भारतात गोळाफेक खेळाचा विकास होत आहे. भारतीय खेळाडूंनी राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अनेक पदके जिंकली आहेत.
भारतात गोळा फेक खेळाला प्रोत्साहन देण्यासाठी अनेक उपाययोजना राबवल्या जात आहेत
- राष्ट्रीय आणि राज्य सरकार क्रीडा स्पर्धा आयोजित करते.
- क्रीडा प्रशिक्षण केंद्रे आणि अकादम्या उघडल्या जात आहेत.
- तरुण खेळाडूंना प्रशिक्षण देण्यासाठी प्रशिक्षकांना नियुक्त केले जाते.
भारतात गोळा फेक खेळाचे भविष्य उज्ज्वल आहे.
अजून काही मुद्दे –
- गोळा फेक ही खेळ शारीरिक ताकद, समन्वय आणि तंत्र यांची चाचणी घेणारी खेळ आहे.
- सरावाचे भरपूर महत्व आहे.
- भारतात नेहा सिंह (महिला) आणि तजिंदर पाल सिंह (पुरुष) हे सध्याचे राष्ट्रीय विक्रमीय खेळाडू आहेत.
हॉकी खेळाची संपूर्ण माहिती मराठी/ Hockey Information in Marathi