युनाइटेड नेशन्स चिल्ड्रन्स फंड (युनिसेफ) – मुलांचे हक्क, त्यांचे भविष्य
युनाइटेड नेशन्स चिल्ड्रन्स फंड (युनिसेफ) ही संयुक्त राष्ट्रसंघाची एक विशेष संस्था आहे.
जगातील सर्व लहान मुलांना अन्न, आरोग्य, शिक्षण आणि संरक्षण मिळावे यासाठी युनाइटेड नेशन्स (यूएन) च बाल हक्कांचे रक्षण करणे हे युनिसेफचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
युनिसेफचा फुल फॉर्म काय आहे (What is the full form of UNICEF)
युनिसेफचा पूर्ण फॉर्म संयुक्त राष्ट्र बालनिधी आहे.
- इंग्रजीमध्ये: United Nations Children’s Fund (UNICEF)
- मराठीमध्ये: संयुक्त राष्ट्र बालनिधी (युनिसेफ)
युनिसेफचा इतिहास (History of UNICEF)
- युनिसेफची स्थापना 11 डिसेंबर 1946 रोजी झाली. दुसऱ्या महायुद्धाच्या विध्वंसातून सावरलेल्या युरोप आणि चीनमधील मुलांना तात्काळ मदत पुरविण्यासाठी युनाइटेड नेशन्स इंटरनॅशनल चिल्ड्रन्स इमर्जन्सी फंड (युनाइटेड नेशन्स आंतरराष्ट्रीय बाल आपत्कालीन निधी) या नावाने संस्थेची स्थापना झाली.
- 1950 मध्ये विकसनशील देशांमधील मुलांच्या दीर्घकालीन गरजा पूर्ण करण्यासाठी युनिसेफचे काम विस्तारले गेले.
- 1953 मध्ये युनाइटेड नेशन्सच्या स्थायी संस्थेचा भाग बनले आणि “संयुक्त राष्ट्र बाल निधी” या नावाने ओळखले जाऊ लागले.
युनिसेफचे मुख्य कार्य (Main Activities of UNICEF)
- आरोग्य– लसीकरण मोहिमा, पोषण आहार, स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता यासारख्या मूलभूत आरोग्य सेवांची उपलब्धता वाढवणे.
- शिक्षण– दर्जेदार शिक्षण आणि कौशल्य विकासाच्या संधी मुलांना उपलब्ध करून देणे.
- बाल संरक्षण– मुलांना हिंसा, शोषण आणि अत्याचारांपासून संरक्षण देणे.
- आपत्कालीन परिस्थिती– नैसर्गिक आपत्ती, युद्ध आणि संघर्षांसारख्या आपत्कालीन परिस्थितींमध्ये मुलांना तात्कालीन मदत पुरवणे.
- मुलांच्या हक्कांचे रक्षण– मुलांच्या शिक्षण, आरोग्य, संरक्षण आणि सहभागासाठी जागृतिक स्तरावर काम करणे.
युनिसेफचे किती सदस्य देश आहेत (How many member countries of UNICEF are there)?
युनिसेफचे 193 सदस्य देश आहेत.
- 193 सदस्य देशांमध्ये संयुक्त राष्ट्रसंघाचे सर्व 193 सदस्य राष्ट्र समाविष्ट आहेत.
- युनिसेफचे सदस्यत्व स्वीकारणारे दोन राज्ये पॅलेस्टाईन आणि होली सी आहेत.
- युनिसेफचे मुख्यालय न्यूयॉर्क शहरात आहे.
युनिसेफचे सदस्यत्व: मुलांच्या हक्कांसाठी एक वैश्विक आघाडी
युनिसेफचे सदस्यत्व हे जगभरातील मुलांच्या हक्कांसाठी आणि कल्याणासाठी लढणाऱ्या देशांसाठी आणि संस्थांसाठी एक महत्त्वपूर्ण स्थान आहे.
युनिसेफचे सध्या 195 सदस्य आहेत, ज्यात संयुक्त राष्ट्रसंघाचे सर्व 193 सदस्य देश आणि दोन निरीक्षक सदस्य, होली सी आणि पॅलेस्टाईन यांचा समावेश आहे.
युनिसेफ सदस्यत्वाचे प्रकार–
- पूर्ण सदस्य– संयुक्त राष्ट्रसंघाचे (UN) सदस्य देश पूर्ण सदस्य बनू शकतात. पूर्ण सदस्यांना युनिसेफच्या निर्णय प्रक्रियेत मतदान करण्याचा आणि त्याच्या कार्यात सक्रियपणे सहभागी होण्याचा अधिकार आहे.
- निरीक्षक सदस्य– जे देश UN सदस्य नाहीत ते निरीक्षक सदस्य बनू शकतात. निरीक्षक सदस्यांना युनिसेफच्या बैठकांमध्ये भाग घेण्याचा आणि त्यांचे मत मांडण्याचा अधिकार आहे, परंतु त्यांना मतदानाचा अधिकार नाही.
पूर्ण सदस्यत्व मिळवण्यासाठी, देशांना खालील निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे-
- संयुक्त राष्ट्रसंघाचे सदस्य असणे
- युनिसेफच्या चार्टरवर स्वाक्षरी आणि पुष्टी
- युनिसेफच्या कार्यासाठी आर्थिक योगदान
निरीक्षक सदस्यत्व हे संयुक्त राष्ट्रसंघाचे सदस्य नसलेल्या देशांसाठी उपलब्ध आहे, ते युनिसेफच्या बैठकांमध्ये भाग घेऊ शकतात आणि त्यांचे मत मांडू शकतात.
युनिसेफचे सदस्यत्व अनेक फायदे देते–
- मुलांच्या हक्कांसाठी वकिली करण्याची आणि त्यांचे रक्षण करण्याची क्षमता
- युनिसेफच्या कार्यक्रमांमध्ये आणि निर्णय प्रक्रियेमध्ये सहभाग
- युनिसेफच्या तज्ञांकडून आणि संसाधनांकडून मदत
- जगभरातील इतर सदस्यांसोबत सहकार्य आणि ज्ञान सामायिकरण
युनिसेफचे सदस्यत्व हे मुलांच्या जगात सकारात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी एक शक्तिशाली साधन आहे.
युनिसेफचे सदस्य देश–
- आफ्रिकेतील 54 देश
- आशिया आणि पॅसिफिकमधील 40 देश
- युरोपमधील 44 देश
- लॅटिन अमेरिका आणि कॅरिबियनमधील 32 देश
- मध्य पूर्व आणि उत्तर आफ्रिकेतील 23 देश
युनिसेफचे सदस्य देश मुलांच्या हक्कांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि त्यांचे रक्षण करण्यासाठी युनिसेफसोबत काम करतात.
व्यावसायिक पर्यावरण माहिती मराठी
इस्रो माहिती मराठी
JAXA माहिती मराठी
भारतातील युनिसेफ (UNICEF in India)
- युनिसेफ भारतात 1947 पासून कार्यरत आहे.
- सरकार, स्थानिक संस्था आणि इतर संस्थांशी सहयोग करून मुलांच्या विकासासाठी युनिसेफ काम करते.
- शिक्षण, आरोग्य, पोषण, पाणी आणि स्वच्छता आणि बाल संरक्षणाशी संबंधित विविध कार्यक्रम राबवते.
युनिसेफचे फायदे (Benefits of UNICEF)
युनिसेफचे अनेक फायदे आहेत, ज्यापैकी काही खालीलप्रमाणे आहेत–
1. मुलांच्या हक्कांसाठी वकिली–
- युनिसेफ मुलांच्या हक्कांसाठी जागतिक स्तरावर वकिली करते.
- बालश्रम, बालविवाह आणि लैंगिक शोषण यासारख्या मुलांवरील अत्याचाराविरोधात लढा देते.
- मुलांना शिक्षण, आरोग्य आणि पोषण यासारख्या मूलभूत सुविधांमध्ये प्रवेश मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न करते.
2. मुलांच्या जीवनात सुधारणा–
- युनिसेफ लसीकरण मोहिमा, पोषण कार्यक्रम आणि स्वच्छ पाणी पुरवठा यासारख्या कार्यक्रमांद्वारे मुलांच्या आरोग्यात सुधारणा करते.
- शिक्षणास प्रोत्साहन देते आणि मुलांना शाळेत पाठवण्यासाठी प्रयत्न करते.
- गरीबी आणि भेदभावाशी लढा देते आणि मुलांना समान संधी उपलब्ध करून देते.
3. आपत्कालीन मदत–
- नैसर्गिक आपत्ती आणि युद्धांसारख्या आपत्कालीन परिस्थितीत मुलांना तात्काळ मदत पुरवते.
- आश्रय, अन्न, पाणी आणि वैद्यकीय मदत यासारख्या मूलभूत सुविधा उपलब्ध करते.
- मुलांना मानसिक आरोग्य आणि सामाजिक आधार देते.
4. डेटा आणि संशोधन–
- मुलांच्या आरोग्य, शिक्षण आणि कल्याणाशी संबंधित डेटा आणि संशोधन गोळा करते आणि विश्लेषण करते.
- धोरण निर्मात्यांना आणि कार्यकर्त्यांना मुलांसाठी प्रभावी कार्यक्रम विकसित करण्यात मदत करते.
- मुलांवरील अत्याचाराविरोधात लढण्यासाठी आणि त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी पुरावे प्रदान करते.
5. जागरूकता निर्माण करणे–
- मुलांच्या हक्कांबद्दल आणि मुलांना भेडसावणाऱ्या आव्हानांबद्दल जागरूकता निर्माण करते.
- लोकांना मुलांच्या जीवनात सुधारणा करण्यासाठी कारवाई करण्यासाठी प्रोत्साहित करते.
- मुलांसाठी चांगले भविष्य घडवून आणण्यासाठी सामाजिक परिवर्तनाला प्रोत्साहन देते.
युनिसेफचे कार्य जगातील लाखो मुलांच्या जीवनावर सकारात्मक परिणाम करते.
भारतात युनिसेफचे काम (UNICEF’s Work in India)
भारतात, युनिसेफ सरकार, स्थानिक संस्था आणि इतर भागधारकांसोबत भागीदारी करून मुलांच्या हक्कांचे रक्षण आणि त्यांच्या विकासासाठी कार्य करते.
युनिसेफ भारतातील काही प्रमुख कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत–
आरोग्य–
- लसीकरण मोहिमा राबवून आणि बाल मृत्यू दर कमी करण्यासाठी प्रयत्न करून मुलांच्या आरोग्यात सुधारणा करणे.
- कुपोषण आणि अॅनिमिया सारख्या पोषण संबंधी समस्यांचा सामना करणे.
- स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता सुविधा उपलब्ध करून देणे.
शिक्षण–
- सर्व मुलांसाठी गुणवत्तापूर्ण शिक्षण सुनिश्चित करणे.
- मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन देणे आणि लैंगिक समानता वाढवणे.
- बालश्रम रोखणे आणि मुलांना शाळेत पाठवणे.
- शिक्षकांना प्रशिक्षण देणे आणि शाळांमध्ये पायाभूत सुविधा सुधारणे.
बाल संरक्षण–
- बालमजुरी, बालविवाह आणि बाल लैंगिक शोषण यासारख्या मुलांवरील अत्याचार आणि शोषणापासून संरक्षण करणे.
- मुलांना हिंसा आणि उपेक्षेपासून बचाव करणे.
- मुलांना न्याय आणि सामाजिक संरक्षण मिळवून देणे.
आपत्कालीन मदत–
- नैसर्गिक आपत्ती आणि मानवनिर्मित आपत्तींमध्ये मुलांना तात्कालिक मदत पुरवणे.
- आपत्कालीन परिस्थितीत मुलांना शिक्षण, आरोग्य आणि पोषण यासारख्या मूलभूत सुविधांमध्ये प्रवेश मिळवून देणे.
- आपत्कालीन परिस्थितीतून प्रभावित मुलांना मानसिक आणि सामाजिक आधार देणे.
धोरण आणि वकिली–
- मुलांशी संबंधित धोरणे आणि कायदे विकसित करण्यासाठी आणि अंमलात आणण्यासाठी सरकार आणि इतर भागधारकांसोबत काम करणे.
- मुलांच्या हक्कांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आणि लोकांना मुलांच्या जीवनात सुधारणा करण्यासाठी कारवाई करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे.
- मुलांच्या हक्कांचे उल्लंघन करणाऱ्या समस्यांविरोधात आवाज उठवणे.
युनिसेफ भारतातील मुलांच्या जीवनात सुधारणा घडवून आणण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
युनिसेफ आपला निधी कसा उभारतो (How does UNICEF raise its funds)?
युनिसेफ जगभरातील मुलांसाठी अनेक महत्त्वपूर्ण कार्यक्रम राबवते.
या कार्यक्रमांसाठी मोठ्या प्रमाणात निधीची आवश्यकता असते. युनिसेफ विविध स्त्रोतांकडून निधी उभारते, ज्यात खालील गोष्टींचा समावेश आहे-
1. सरकारी योगदान–
- युनिसेफचा बहुतांश निधी सदस्य देशांकडून मिळणाऱ्या स्वैच्छिक योगदानातून येतो.
- हे योगदान सामान्यतः राष्ट्रीय उत्पन्नाच्या टक्केवारीच्या आधारावर असते.
2. वैयक्तिक देणगी–
- जगभरातील व्यक्ती युनिसेफला थेट देणगी देऊ शकतात.
- हे ऑनलाइन, पोस्टद्वारे किंवा युनिसेफच्या कार्यालयांमध्ये केले जाऊ शकते.
3. संस्थांकडून देणगी–
- कंपन्या, फाउंडेशन आणि इतर संस्था युनिसेफला मोठ्या प्रमाणात देणगी देऊ शकतात.
- अनेकदा, या देणग्या विशिष्ट कार्यक्रमांसाठी किंवा भौगोलिक प्रदेशांसाठी असतात.
4. इतर स्त्रोत–
- युनिसेफ इतर स्त्रोतांकडूनही निधी उभारते, जसे की गुंतवणुकीचे उत्पन्न, माल आणि सेवांची विक्री आणि विशेष कार्यक्रम.
युनिसेफ निधीनिवड आणि पारदर्शकतेवर खूप लक्ष देते.
- संस्थेची आर्थिक माहिती दरवर्षी सार्वजनिकरित्या प्रकाशित केली जाते.
- युनिसेफला अनेक स्वतंत्र ऑडिट आणि मूल्यांकन संस्थांकडून स्वच्छता आणि जबाबदारीचे प्रमाणपत्र मिळाले आहे.
युनिसेफला तुमचा निधी देऊन, तुम्ही जगभरातील मुलांसाठी चांगले भविष्य घडवून आणण्यास मदत करू शकता.
आपण युनिसेफला कसे मदत करू शकता? (How can you help UNICEF)
- युनिसेफच्या वेबसाइटवर जाऊन दान करा.
- स्वयंसेवक म्हणून काम करा.
- मुलांच्या हक्कांबद्दल जागरूकता निर्माण करा.
मुलांचे भविष्य उज्ज्वल करण्यासाठी युनिसेफ हे महत्वपूर्ण कार्य करत आहे. आपणही युनिसेफला मदत करून या चांगल्या कार्याचा भाग बनू शकता.