गरुड पक्षाची माहिती (Eagle information)
गरुड हा एक मोठा, शिकारी पक्षी आहे जो आपल्या तीक्ष्ण दृष्टी आणि शक्तिशाली पंखांसाठी प्रसिद्ध आहे. ते शिकारी पक्ष्यांच्या फाल्कोनिफॉर्मेस गणात मोडतात.
गरुडाची शारीरिक वैशिष्ट्ये (Physical characteristics of Eagle)
- आकार– गरुड हे पक्ष्यांच्या जगातील सर्वात मोठे पक्ष्यांपैकी काही आहेत. त्यांच्या पंखांची लांबी 2.5 मीटरपर्यंत पोहोचू शकते.
- शारीरिक बांधणी– त्यांना मजबूत पंख, तीक्ष्ण चोच आणि पंजे असतात, जे त्यांना शिकार पकडण्यास मदत करतात.
- दृष्टी– गरुड ची दृष्टी अत्यंत तीक्ष्ण असते. ते खूप दूरूनही शिकार ओळखू शकतात. गरुडची दृष्टी मानवी दृष्टीपेक्षा 8-10 पट तीव्र असते.
- उड्डाण– गरुड हे वेगवान आणि कुशल उड्डाण करणारे पक्षी आहेत. ते उंचीपर्यंत उड्डाण करू शकतात आणि वायुप्रवाहांना नियंत्रित करू शकतात.
- पंख– गरुडच्या पंखांचा विस्तार 1.5 ते 2.5 मीटर (4.9 ते 8.2 फूट) पर्यंत असतो.
- शरीराचा रंग– गरुडचा रंग प्रजातीनुसार बदलतो, परंतु बहुतेक प्रजातींचा रंग काळा, तपकिरी किंवा पांढरा असतो.
गरुडाचे वर्तन (Eagle behavior)
गरुड हा एक शक्तिशाली आणि भव्य पक्षी आहे, जो आपल्या परिसरातील पर्यावरणीय संतुलन राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो. त्याचे वर्तन अत्यंत रोमांचक आणि आकर्षक असते.
शिकार करणे–
- गरुड हा एक उत्तम शिकारी आहे. त्याची तीक्ष्ण नजर आणि बळकट पंजे त्याला शिकार पकडण्यास सक्षम बनवतात.
- गरुड उंच उड्डाण करून शिकार पाहतात आणि त्यांच्यावर हल्ला करतात.
- गरुडांचा आहार सस्तन प्राणी, पक्षी, सरपटणाऱ्या प्राणी आणि मासे यांचा असतो.
उड्डाण करणे–
- गरुड हा एक उत्कृष्ट उड्डाण करणारा पक्षी आहे. त्याच्या मोठ्या पंखांमुळे तो उंच उड्डाण करू शकतो आणि दीर्घ कालावधीपर्यंत हवेत राहू शकतो.
- गरुडांना उड्डाण करणे आवडते आणि ते अनेकदा खेळण्यासाठी उड्डाण करतात.
घरटे बांधणे–
- गरुडांना घरटे बांधणे आवडते. ते उंच झाडांवर घरटे बांधतात.
- घरटे बांधण्यासाठी ते लाठ्या, जाड तार आणि इतर साहित्य वापरतात.
- गरुडांची घरटे खूप मोठी आणि मजबूत असतात.
प्रजनन–
- गरुडांचा प्रजनन काळ सामान्यतः वसंत ऋतू असतो.
- गरुडांची मादी एका वेळी एक ते तीन अंडी देते.
- गरुडांची पिल्ले साधारणपणे दोन महिने घरट्यात राहतात.
सामाजिक वर्तन
- गरुडांचे सामाजिक वर्तन सामान्यतः एकांतप्रिय असते.
- ते जोडप्यांमध्ये किंवा छोट्या गटांमध्ये राहतात.
- गरुडांमध्ये संवाद साधण्यासाठी आवाज आणि शारीरिक हालचाली वापरतात.
संरक्षण
- गरुडांची संख्या कमी होत असल्याने त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले जात आहेत.
- जंगलतोड रोखणे, प्रदूषण कमी करणे आणि गरुडांची शिकार करण्यावर बंदी घालणे हे काही महत्त्वाचे उपाय आहेत.
गरुडाचे वर्तन अत्यंत रोमांचक आणि आकर्षक असते. ते उत्तम शिकारी आहेत, उत्कृष्ट उड्डाण करणारे पक्षी आहेत, घरटे बांधतात आणि प्रजनन करतात. गरुडांचे संरक्षण करणे आपल्या सर्वांच्याच हिताचे आहे.
गरुड पक्षी आहार (Eagle bird diet)
गरुड हा एक शिकारी पक्षी आहे. त्याचे शरीर शिकार करण्यासाठी उत्तम प्रकारे तयार झालेले असते.
त्याच्या तीक्ष्ण नजरेने तो दूरवरून शिकार पाहू शकतो आणि त्याच्या बळकट पंजांनी तो शिकाराला पकडून उंचावरून खाली फेकून मारतो.
गरुड काय खातात?
गरुडाचा आहार मुख्यतः इतर पक्षी, सस्तन प्राणी आणि सरपटणाऱ्या प्राण्यांवर आधारित असतो. त्यांच्या आहारातील काही प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे आहेत:
- सस्तन प्राणी– उंदीर, ससा, कासव, बेडूक, साप इ.
- पक्षी– कबुतर, बदक, छोटे पक्षी इ.
- मासे– काही प्रजातींचे गरुड मासेही खातात.
- सरपटणाऱ्या प्राणी– साप, घोस इ.
गरुडाचा आहार का इतका विविध आहे?
गरुडाचा आहार त्याच्या निवासस्थानावर आणि उपलब्ध शिकारीवर अवलंबून असतो.
उदा. जंगलात राहणारा गरुड पक्षी आणि समुद्रकाठाजवळ राहणारा गरुड पक्षी यांचा आहार वेगवेगळा असू शकतो.
गरुडाचा आहार त्याच्या शरीरासाठी का महत्त्वाचा आहे?
गरुड हा एक शिकारी पक्षी असल्याने त्याला शक्तिशाली राहण्यासाठी भरपूर प्रमाणात प्रथिने आणि ऊर्जा आवश्यक असते. त्याचा आहार त्याला ही शक्ती पुरवतो आणि त्याला निरोगी ठेवतो.
गरुडांच्या आहाराशी संबंधित काही मनोरंजक तथ्ये–
- काही गरुड एकाच वेळी आपल्या शरीराच्या वजनाएवढा शिकार पकडू शकतात.
- गरुड आपल्या शिकाराला उंचावरून सोडून खाली पाडतो,जेणेकरून तो मरून जाईल आणि उंचावरून खाली फेकून मारल्याने शिकाराचे हाडं फुटून जातात आणि त्याला सहजपणे गरुड खाऊ शकतात.
- गरुड आपल्या नखांना तीक्ष्ण ठेवण्यासाठी खडकांवर घासतात.
- गरुड आपल्या शिकाराला पकडण्यासाठी वेगवान आणि चपळ असतात.
गरुड हा एक शक्तिशाली आणि भव्य पक्षी आहे. त्याचा आहार त्याच्या शरीरासाठी आवश्यक पोषक तत्वे पुरवतो आणि त्याला शिकारीसाठी सक्षम बनवतो. गरुडाचा आहार त्याच्या निवासस्थानावर आणि उपलब्ध शिकारीवर अवलंबून असतो.
मानवजातीसाठी गरुडांचे महत्त्व (Importance of eagles to mankind)
गरुडांच्या आहाराचा मानवांवर होणारा प्रभाव
गरुड हा एक शिकारी पक्षी असून तो मुख्यतः इतर पक्षी, सस्तन प्राणी आणि सरपटणाऱ्या प्राण्यांना आपला आहार बनवतो. त्यामुळे आपल्याला असे वाटू शकते की गरुडाचा आहार आणि मानव यांच्यात काही संबंध नाही. पण प्रत्यक्षात, गरुडाच्या आहाराचा मानवांवर अप्रत्यक्ष पद्धतीने काही प्रभाव पडतो.
गरुडांचा आहार आणि मानव: एक परस्परसंबंध
पर्यावरणीय संतुलन– गरुड हा शिकारी पक्षी असल्याने आपल्या परिसरातील जीवजंतूंचा समतोल राखण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतो. ते आपल्या आहारातील प्राण्यांची संख्या नियंत्रित करते. गरुडांची संख्या कमी झाल्यास त्याच्या आहारातील प्राण्यांची संख्या वाढू शकते आणि यामुळे शेती पिकांचे नुकसान होऊ शकते किंवा रोग पसरण्याची शक्यता वाढते.
पर्यावरणीय सूचक– गरुडाला पर्यावरणीय सूचक म्हणूनही ओळखले जाते. जर गरुडाची संख्या कमी होत असेल तर त्याचा अर्थ आपले पर्यावरण प्रदूषित होत आहे किंवा त्यात काही बदल होत आहेत असे समजावे.
पर्यटन– गरुड हा एक भव्य पक्षी असल्याने तो पर्यटकांना आकर्षित करतो. गरुडांना पाहण्यासाठी पर्यटक दूरवरून येतात आणि त्यामुळे स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालना मिळते.
संस्कृती आणि पौराणिक कथा– गरुडाला अनेक संस्कृतींमध्ये पवित्र पक्षी मानले जाते. त्याच्याबद्दल अनेक पौराणिक कथा आहेत. गरुडाच्या आहाराचा या पौराणिक कथांवरही प्रभाव पडला आहे.
गरुडांची संख्या कमी होण्याची कारणे (Reasons for declining numbers of eagles)
गरुड हा एक शक्तिशाली आणि भव्य पक्षी आहे, जो आपल्या परिसरातील पर्यावरणीय संतुलन राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतो. परंतु आज गरुडाची संख्या कमी होत आहे, ज्यामुळे त्याचे अस्तित्व धोक्यात आले आहे.
गरुडाच्या संख्येवर धोका निर्माण करणारे काही प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे आहेत:
निवासस्थानाचा नाश–
- जंगलतोड, शहरीकरण आणि प्रदूषणामुळे गरुडाचे निवासस्थान नष्ट होत आहे.
- जंगले आणि वन्यजीव सृष्टी हे गरुडांच्या अस्तित्वासाठी आवश्यक आहेत.
शिकार–
- काही ठिकाणी गरुडांची शिकार केली जाते.
- शिकारीमुळे गरुडाची संख्या कमी होते आणि त्यांच्या प्रजननात अडथळा निर्माण होतो.
खाद्य साखळीतील विष–
- कीटकनाशके, औषधे आणि इतर रसायने खाद्य साखळीत प्रवेश करून गरुडांच्या शरीरात जमा होतात.
- या विषांमुळे गरुडांचे आरोग्य बिघडते आणि त्यांची प्रजनन क्षमता कमी होते.
अन्य धोके–
- विद्युत तारांमध्ये गरुड अडकून मरतात.
अवैध व्यापार–
गरुडांचे अंडी आणि पिलांचा अवैध व्यापार केला जातो. यामुळे त्यांची संख्या कमी होते.
गरुडांची संख्या कमी होण्याचे नुकसान–
- गरुडाची संख्या कमी होणे पर्यावरणीय संतुलन बिघडण्याचे लक्षण असू शकते.
- त्यांच्या आहारातील प्राण्यांची संख्या नियंत्रित न राहिल्यामुळे शेती पिकांना नुकसान होऊ शकते आणि रोगराई पसरण्याचा धोका वाढू शकतो.
गरुडांचे संरक्षण–
- गरुडांच्या संख्येवर धोका निर्माण होत असल्याने त्याचे संरक्षण करण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले जात आहेत.
- जंगलतोड रोखणे, प्रदूषण कमी करणे, शिकार प्रतिबंध करणे आणि गरुडांना विद्युत तारांमध्ये अडकण्यापासून वाचवणे यांचा समावेश आहे.
गरुडाच्या संख्येवर धोका निर्माण होत असल्याने त्याचे संरक्षण करणे आपल्या सर्वांच्याच हिताचे आहे. आपण सर्वजण गरुडांचे संरक्षण करण्यासाठी प्रयत्न करू शकतो.
गरुडांचे संरक्षण करण्यासाठी आपण काय करू शकतो?
- जंगलतोड रोखण्यासाठी प्रयत्न करू शकतो.
- पर्यावरण स्वच्छ ठेवण्यासाठी प्रयत्न करू शकतो.
- गरुडांची शिकार करण्यावर बंदी घालू शकतो.
- खाद्य साखळीत विष प्रवेश करण्यापासून रोखण्यासाठी प्रयत्न करू शकतो.
- ऊर्जा प्रकल्पांच्या विकासात गरुडांचे संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी उपाययोजना करू शकतो.
- गरुडांचे संरक्षण करणाऱ्या संस्थांना मदत करू शकतो.
- आपल्या सरकारला गरुडांचे संरक्षण करण्यासाठी कायदे बनवण्यासाठी प्रोत्साहित करा.
गरुडांच्या संरक्षणासाठी चालू असलेले प्रकल्प–
- निवासस्थानाचे पुनरुत्थान– गरुडांचे निवासस्थान म्हणजे जंगले, पर्वत आणि समुद्रकाठ यांचे पुनरुत्थान करण्याचे प्रयत्न केले जात आहेत. जंगलतोड रोखणे, वृक्षारोपण करणे आणि प्रदूषण कमी करणे यांचा यात समावेश आहे.
- शिकार रोखणे– गरुडांची शिकार करण्यावर बंदी घालण्यासाठी कायदे बनवले जात आहेत. शिकारींवर कडक कारवाई केली जात आहे.
- खाद्य साखळीतील विष कमी करणे– कीटकनाशके आणि इतर रसायनांचा वापर कमी करण्यासाठी प्रयत्न केले जात आहेत. पर्यावरणपूरक शेती पद्धतींचा प्रसार केला जात आहे.
- अवैध व्यापार रोखणे– गरुडांचे अंडी आणि पिलांचा अवैध व्यापार रोखण्यासाठी कडक कारवाई केली जात आहे.
- ऊर्जा प्रकल्पांमध्ये बदल– वारा आणि सौर ऊर्जा प्रकल्पांची रचना अशी केली जाते की त्यामुळे गरुडांना चोट लागण्याचा किंवा मृत्यू होण्याचा धोका कमी होईल.
- जागरूकता मोहिमे– गरुडांच्या महत्त्व आणि त्यांच्या संरक्षणाची गरज याबद्दल जनजागृती मोहिमे राबविल्या जातात. शाळा, महाविद्यालये आणि स्थानिक समुदाय यांच्यात या मोहिमांचे आयोजन केले जाते.
- संशोधन– गरुडांच्या जीवनशैली, वर्तणुकी आणि त्यांच्या संख्येवर परिणाम करणाऱ्या घटकांबद्दल संशोधन केले जाते. या संशोधनाच्या आधारे संरक्षण योजना आखल्या जातात.
- अनाथ पिल्लांचे पुनर्वसन– अनाथ झालेल्या गरुडाच्या पिल्लूंचे पुनर्वसन करण्याचे प्रयत्न केले जातात. त्यांना निसर्गत: परत सोडण्यापूर्वी त्यांची काळजी घेतली जाते.
संवर्धन प्रयत्नांमध्ये निवासस्थानाचे संरक्षण, शिकार प्रतिबंध आणि captive breeding प्रोग्राम महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
ईगल संरक्षणासाठीच्या संघटना- https://www.worldwildlife.org/photos/bald-eagle
गरुडाचा अधिवास (Habitat of the eagle)
गरुड हा एक शिकारी पक्षी आहे जो आपल्या शक्तिशाली पंखांच्या सहाय्याने उंच उड्डाण करू शकतो. तो विविध प्रकारच्या अधिवासात आढळतो, परंतु काही विशिष्ट प्रकारचे अधिवास त्याला सर्वात जास्त अनुकूल असतात.
गरुड जगभरात विविध निवासस्थानांमध्ये आढळतात. ते जंगले, पर्वत, मैदाने आणि समुद्रकिनारे यांच्यात राहतात. काही ईगल प्रजाती स्थलांतर करतात, तर काही एकाच ठिकाणी राहतात.
गरुडाचा अधिवास कोणता असतो?
- जंगले– गरुडांना जंगले हा त्यांचा नैसर्गिक अधिवास आहे. जंगले त्यांना सुरक्षित ठिकाण, खाद्य आणि घरटे बांधण्यासाठी योग्य जागा देतात.
- पर्वत– उंच पर्वतांचे शिखर आणि खडकाळ भाग हे गरुडांचे आवडते ठिकाण आहेत. या ठिकाणांवरून ते दूरवर पाहू शकतात आणि शिकार करू शकतात.
- समुद्रकिनारे– काही प्रजातींचे गरुड समुद्रकिनार्यांच्या जवळ राहतात. ते मासे आणि इतर समुद्री जीवनाचा शिकार करतात.
- मोकळे मैदान– काही गरुड मोकळ्या मैदानांवर राहतात. ते उंच झाडांवर बसून शिकार पाहतात.
गरुडाच्या अधिवासासाठी आवश्यक घटक
- उंच झाडे– गरुडांना उंच झाडांवर बसून शिकार पाहणे आणि घरटे बांधणे आवडते.
- खुले क्षेत्र– गरुडांना उड्डाण करण्यासाठी मोठे आणि खुले क्षेत्र आवश्यक असते.
- शिकार– गरुडांना शिकार मिळण्यासाठी त्यांच्या अधिवासात पुरेसा शिकार असणे आवश्यक असते.
- पाणी– पाणी पिण्यासाठी आणि स्वतःला स्वच्छ करण्यासाठी गरुडांना पाण्याची आवश्यकता असते.
गरुडाच्या अधिवासावर धोके
- जंगलतोड– जंगलतोडामुळे गरुडांचे निवासस्थान नष्ट होत आहे.
- शहरीकरण- शहरांचा पसारा होत असल्याने गरुडांचे निवासस्थान कमी होत आहे.
- प्रदूषण– प्रदूषणामुळे गरुडांच्या आरोग्यावर परिणाम होतो आणि त्यांची मृत्यूदर वाढतो.
- शिकार– काही ठिकाणी गरुडांची शिकार केली जाते.
निष्कर्ष
गरुडांचे संरक्षण करण्यासाठी त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासांचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे. जंगलतोड रोखणे, प्रदूषण कमी करणे आणि गरुडांची शिकार करण्यावर बंदी घालणे हे काही महत्त्वाचे उपाय आहेत.
प्रसिद्ध गरुडाच्या प्रजाती (Famous eagle species)
बाल्ड ईगल– अमेरिकेचा राष्ट्रीय पक्षी.
गोल्डन ईगल– युरोप, आशिया आणि उत्तर अमेरिकेत आढळणारा मोठा ईगल.
हार्पी ईगल– दक्षिण अमेरिकेत आढळणारा जगातील सर्वात मोठा ईगल.
भारतातील गरुड प्रजातींची यादी (List of Eagle Species in India)
भारत हे जैवविविधतेने संपन्न देश आहे आणि त्यात ईगलच्या अनेक प्रजाती आढळतात. या पक्ष्यांची शक्तिशाली पंखे, तीक्ष्ण दृष्टी आणि मजबूत पंजे यांमुळे ते भारतातील आकाशाचे शासक बनले आहेत.
भारतातील काही प्रमुख ईगल प्रजाती–
- गोल्डन ईगल (Golden Eagle)– हा ईगल सर्वाधिक ओळखला जातो आणि त्याची सुंदर सुनहरी रंगीत पंखे त्याला वेगळे करतात. गोल्डन ईगल पर्वतीय प्रदेशांमध्ये आढळतात.
- बॅल ईगल (Bald Eagle)– हा ईगल आपल्या चंद्रबिंदूसारख्या पांढऱ्या डोक्यामुळे ओळखला जातो. बॅल ईगल जलाशयांमध्ये आढळतात.
- हॅरिस ईगल (Harris’s Hawk)– हा ईगल आपल्या काळ्या रंग आणि लांब शेपटीमुळे ओळखला जातो. हॅरिस ईगल पर्वतीय आणि मैदानी प्रदेशांमध्ये आढळतात.
- बोनली ईगल (Bonelli’s Eagle)– हा ईगल आपल्या पांढऱ्या पोट आणि काळ्या पाठांमुळे ओळखला जातो. बोनली ईगल पर्वतीय आणि मैदानी प्रदेशांमध्ये आढळतात.
- स्टेपी ईगल (Steppe Eagle)– हा ईगल आपल्या पांढऱ्या छाती आणि काळ्या पंखांमुळे ओळखला जातो. स्टेपी ईगल मैदानी प्रदेशांमध्ये आढळतात.
- इरावदी ईगल (Irrawaddy Eagle)– हा ईगल आपल्या पांढऱ्या डोके आणि काळ्या पंखांमुळे ओळखला जातो. इरावदी ईगल जलाशयांमध्ये आढळतात.
- व्हाईट टेल ईगल (White-tailed Eagle)– हा ईगल आपल्या पांढऱ्या शेपटीमुळे ओळखला जातो. चिन्त्या ईगल जलाशयांमध्ये आढळतात.
या व्यतिरिक्त, भारतात आढळणाऱ्या इतर गरुड प्रजातींमध्ये हिमालयन ग्रिफॉन, बेंगाली ग्रिफॉन, अल्बर्ट्स ईगल, ल्युइस ईगल आणि डायलन ईगल यांचा समावेश आहे.
या गरुड प्रजातींना अनेक धोके आहेत, जसे की निवासस्थानांचा नाश, शिकारी आणि प्रदूषण. त्यामुळे गरुडांच्या संरक्षणासाठी अनेक संस्था आणि सरकारांकडून प्रयत्न केले जात आहेत.
नासा माहिती मराठी
शेकरू महाराष्ट्राचा राज्य प्राणी माहिती (Indian giant squirrel)
कीबोर्ड विषयी संपूर्ण माहिती मराठीत
गरुडाचे सांस्कृतिक महत्त्व
गरुडाचे अनेक संस्कृतींमध्ये प्रतीकात्मक अर्थ आहेत. ते शक्ती, स्वातंत्र्य, नेतृत्व आणि दूरदृष्टीचे प्रतीक आहेत. गरुड अनेक राष्ट्रांच्या झेंड्यांवर आणि प्रतीकांवर दिसतात.
गरुड हा एक शक्तिशाली आणि सुंदर पक्षी आहे जो आपल्या तीक्ष्ण दृष्टी, शक्तिशाली पंखांसाठी आणि शिकारी कौशल्यांसाठी प्रसिद्ध आहे.
गरुड हा एक शक्तिशाली आणि भव्य पक्षी आहे, जो अनेक संस्कृतींमध्ये पवित्र मानला जातो. त्याचे सांस्कृतिक महत्त्व खूप मोठे आहे.
हिंदू धर्म–
- हिंदू धर्मात गरुडाला विष्णू भगवानाचा वाहन मानले जाते.
- विष्णू भगवान गरुडाच्या पाठीवर बसून प्रवास करतात.
- गरुडाच्या पंखांचा आकार सूर्याच्या किरणांसारखा असतो.
- गरुडाचा रंग सोनेरी असल्यामुळे त्याला “सुवर्ण पक्षी” म्हणूनही ओळखले जाते.
- गरुडाचा उल्लेख महाभारत आणि रामायण या महाकाव्यांमध्येही आढळतो.
बौद्ध धर्म–
- बौद्ध धर्मात गरुडाला एक पवित्र पक्षी मानले जाते.
- गरुडाचे चित्रण बुद्धच्या शिकवणींचा प्रसार करण्यासाठी केले जाते.
- गरुडाचे चित्रण बौद्ध मंदिरांवर आणि स्तूपांवर आढळते.
जैन धर्म–
- जैन धर्मात गरुडाला एक पवित्र पक्षी मानले जाते.
- महावीर स्वामींच्या जीवनचरित्रात गरुडाचा उल्लेख आहे.
प्राचीन ग्रीक आणि रोमन संस्कृती–
- प्राचीन ग्रीक आणि रोमन संस्कृतींमध्ये गरुडाचे चित्रण देवतांच्या वाहनांमध्ये केले जाते.
- गरुडाचे चित्रण शक्ती आणि धैर्याचे प्रतीक म्हणून केले जाते.
भारतीय संस्कृती–
- भारतीय संस्कृतीत गरुडाचे चित्रण अनेक कलाकृतींमध्ये केले जाते.
- गरुडाचे चित्रण मंदिरांच्या भिंतींवर, शिल्पांमध्ये आणि चित्रकलांमध्ये आढळते.
- गरुडाच्या रूपाने अनेक नृत्य आणि नाट्य प्रस्तुत केले जातात.