डॉ. अनिल काकोडकर: भारताचे अणुशक्ती पुरुष (Dr. Anil Kakodkar: India’s Nuclear Power Man)
डॉ. अनिल काकोडकर हे भारताचे अग्रगण्य अणुशास्त्रज्ञ आणि यंत्र अभियंता आहेत. त्यांनी भारताच्या अणुऊर्जा कार्यक्रमाच्या विकासात महत्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.
डॉ. अनिल काकोडकर यांचे प्रारंभिक जीवन आणि कारकीर्द
जन्म – 11 नोव्हेंबर 1943, बारावनी, मध्य प्रदेश
आई-वडील – कमला काकोडकर आणि पुरुषोत्तम काकोडकर (दोघेही गांधीवादी स्वातंत्र्यसैनिक)
शिक्षण – 1963 मध्ये त्यांनी मुंबईच्या व्ही. जे. टी. आय. मधून यंत्र अभियांत्रिकीमध्ये (Mechanical Engineering) पदवी प्राप्त केली आणि नॉटिंगहॅम विद्यापीठातून एम.एससी. (परीक्षात्मक ताण विश्लेषण)
1964 मध्ये भारतीय अणुऊर्जा संस्थानात (आताचे भाभा अणु संशोधन केंद्र) रुजू झाले.
1996 ते 2000 – भाभा अणु संशोधन केंद्राचे (BARC) संचालक
तेथे Reactor Engineering Division मध्ये सामील झाले आणि अनेक महत्वपूर्ण प्रकल्पांवर काम केले. त्यापैकी काही खास उल्लेखनीय आहेत-
- ध्रुव रिअक्टर: डॉ. काकोडकर यांनी या उच्च-तंत्रज्ञानाच्या रिअक्टरच्या डिझाइन आणि बांधकाम मध्ये महत्वाची भूमिका बजावली.
- जड पाण्याची अणुभट्टी तंत्रज्ञान: भारताच्या स्वदेशी अणुऊर्जा निर्मितीच्या विकासात या तंत्रज्ञानाची मोठी भूमिका आहे. डॉ. काकोडकर यांनी या क्षेत्रात देखील मोलाचे योगदान दिले.
2000 ते 2009 – अणूऊर्जा आयोगाचे अध्यक्ष आणि भारत सरकारच्या अणुऊर्जा विभागाचे प्रमुख सचिव
डॉ. अनिल काकोडकर यांचे उल्लेखनीय योगदान
भारताची पहिली शांततापूर्ण अणुचाचणी (1974) आणि 1998 च्या अणुचाचण्यांमध्ये महत्त्वाची भूमिका.
थोरियमवर आधारित स्वच्छ आणि दीर्घकालीन अणुऊर्जा निर्मितीच्या दिशेने लक्षणीय प्रगती केली.
भारताला ऊर्जा स्वयंपूर्ण बनवण्यासाठी प्रयत्नशील.
आंतरराष्ट्रीय संस्थांमध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व (CERN, ITER प्रकल्प)
भारतीय तंत्र शिक्षण संस्थानांच्या सुधारणा
पर्यावरण संरक्षण आणि संवर्धन माहिती मराठी
DRDO माहिती मराठी
इस्रो माहिती मराठी
डॉ. अनिल काकोडकर: सन्मान आणि पुरस्कार
पद्मश्री (1998), पद्मभूषण (1999), पद्मविभूषण (2009)
गोमंत विभूषण पुरस्कार (2010)
महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार (2011-2012)
मध्यप्रदेश गौरव पुरस्कार (2014),
अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार
डॉ. अनिल काकोडकर हे एक प्रेरणादायी व्यक्ती आणि प्रतिभावान शास्त्रज्ञ आहेत. त्यांनी भारताच्या अणुऊर्जा क्षेत्राच्या विकासात मोलाची भूमिका बजावली आहे आणि त्यांचे कार्य देशासाठी अभिमानास्पद आहे.