अंतराळवीर म्हणजे काय (What is an astronaut) ?
अंतराळवीर म्हणजे अंतराळात प्रवास करणारी आणि काम करणारी व्यक्ती.
ते अंतराळयानांचे चालक असतात, संशोधन आणि प्रयोग करतात आणि पृथ्वीबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी अवकाशाचा अभ्यास करतात.
हे धाडसी, बुद्धिमान आणि अत्यंत प्रशिक्षित लोक आहेत जे आपल्या सर्वांच्या जिज्ञासेला आणि प्रगतीला चालना देतात.अंतराळवीर बनण्यासाठी, कठोर वैज्ञानिक आणि शारीरिक प्रशिक्षण आवश्यक आहे.
त्यांना शून्य गुरुत्वाकर्षणासह जगण्याची तयारी करणे आवश्यक असते, कठोर रेडिएशनशी लढा देणे आवश्यक असते आणि तांत्रिक प्रणालींचे तज्ञ बनणे आवश्यक असते.
परंतु, ज्यांना अवकाशाचे रहस्य उलगडण्याची आणि मानवतेच्या भविष्यासाठी योगदान देण्याची आवड आहे त्यांना हे सर्व प्रयत्न फायद्याचे वाटतात.
भारताकडे देखील आपले स्वतःचे अवकाश कार्यक्रम आहेत आणि यशस्वी अंतराळवीर आहेत.
पहिली भारतीय महिला अंतराळवीर कल्पना चावला या होत्या, ज्या आशियातील दुसऱ्या आणि जगातील पहिल्या भारतीय मूलच्या व्यक्ती अंतराळात गेल्या होत्या .
राकेश शर्मा, सुनीता विलियम्स आणि अनंतेश अचर्या हे इतर प्रसिद्ध भारतीय अंतराळवीर आहेत.
त्यापैकी राकेश शर्मा हे केवळ भारतीय रहिवासी म्हणून अंतराळात जाणारे पहिले व्यक्ती आहेत.
अंतराळवीरांचे काम आपल्या सर्वांसाठी फायदेशीर आहे.
ते हवामान बदलावर संशोधन करतात, दूरसंचार आणि नेव्हिगेशन तंत्रज्ञान सुधारतात आणि वैद्यकीय संशोधनासाठी नवे मार्ग उघडतात.
त्यांचे धैर्य आणि चिकाटी आपल्याला भविष्यात अंतराळाचा अधिकाधिक शोध घेण्याची प्रेरणा देतात.
मला आशा आहे की तुम्हाला हि माहिती उपयुक्त आणि रंजक वाटले असेल त्यामुळे पुढे वाचत रहा आणखी अशीच नवीन माहिती मिळण्यासाठी…
अंतराळवीर – धाडसी स्वप्नांची उंची!
अंतराळवीर म्हणजे धाडसीपणा, बुद्धिमत्ता आणि जिद्दी यांचा एक अद्भुत संगम असलेले व्यक्ती.
ते पृथ्वीच्या पलीकडे, अंतराळाच्या अथांग अवकाशात प्रवास करून ज्ञानाचा शोध करतात. चला, या साहसी जगात डोकावून पाहूया!
अंतराळवीर कोण असतात (Who are astronauts)?
अंतराळवीर हे वैज्ञानिक, अभियंते, डॉक्टर आणि पायलट यांच्यासारखे उच्च प्रशिक्षित आणि निपुण व्यक्ती असतात.
त्यांच्याकडे उत्तम शारीरिक व मानसिक तंदुरुस्ती, तीव्र बुद्धिमत्ता, शिस्त आणि धाडसी स्वभाव असतो.
प्रचंड ज्ञान आणि कौशल्यांचे धनी असलेले हे व्यक्ती अंतराळातील अत्यंत कठीण परिस्थितींना सामोरे जातात.
अंतराळवीरांचे प्रशिक्षण कसे असते (How are astronauts trained)?
अंतराळवीर बनण्यासाठी अनेक वर्षांचे कठोर प्रशिक्षण आवश्यक असते.
यामध्ये अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचे ज्ञान, अंतराळयानाचे संचालन, शून्य गुरुत्वाकर्षणात काम करण्याची क्षमता, तीव्र मानसिक तणावाला सामोरे जाण्याची शक्ती आणि संकटांचे व्यवस्थापन करण्याचे कौशल्य यांचा समावेश असतो.
त्यांना इंग्रजीसारख्या अनेक आंतरराष्ट्रीय भाषांवरही प्रभुत्व असावे लागते.
अंतराळात अंतराळवीर काय करतात (What do astronauts do in space)?
अंतराळवीर विविध प्रकारच्या अंतराळ मोहिमांमध्ये सहभागी होतात.
ते अंतराळ स्थानकांवर राहून वैज्ञानिक प्रयोग करतात, चंद्रावर किंवा ग्रहांवर उतरून शोध करू शकतात, किंवा दूरच्या तारामंडळांचा अभ्यास करू शकतात.
त्यांचे काम पृथ्वीविषयी आपल्या ज्ञानात भर घालण्यासाठी आणि भविष्यातील अंतराळ प्रवासासाठी मार्गदर्शन करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे असते.
भारतीय अंतराळवीर (Indian astronaut)!
भारताने अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात मोठ्या प्रगती केली आहे.
भारतीय मूलच्या अंतराळवीर कल्पना चावला यांनी1997 मध्ये स्पेस शटल कोलंबियाद्वारे अंतराळात प्रवास केला होता.
भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो) सध्या मानव अंतराळ मोहिमांच्या विकासासाठी प्रयत्न करीत आहे.
भविष्यात भारतीय अंतराळवीर अंतराळाचे अन्वेषण करत असतील, हे नक्कीच!
अंतराळवीरांचे धाडसी स्वप्न, आपल्या सर्वांच्या आशा! अंतराळवीर हे आपल्या सर्वांच्या जिज्ञासू मनाचे प्रतिबिंब आहेत.
त्यांचे धाडसी स्वप्न आणि अथक परिश्रम आपल्याला अंतराळाच्या अज्ञात प्रदेशांचा शोध लावण्याची आणि मानवी ज्ञानाचा विस्तार करण्याची प्रेरणा देतात.
पहिल्या भारतीय अंतराळवीराचे नाव काय (What is the name of the first Indian astronaut)?
पहिल्या भारतीय अंतराळवीराचे नाव राकेश शर्मा आहे.
ते 13 जानेवारी 1949 रोजी हरियाणातील कर्नाल येथे जन्मले.
त्यांनी भारतीय वायुसेनेमध्ये 1970 मध्ये प्रवेश केला आणि 1978 मध्ये त्यांना फ्लाइट लेफ्टनंट बनवण्यात आले. 1984 मध्ये, ते सोवियेत संघाच्या अंतराळ प्रशिक्षण कार्यक्रमात निवडले गेले.
राकेश शर्मा यांनी सोयुझ टी-11 या अंतराळयानातून 7 दिवस, 21 तास आणि 40 मिनिटे अंतराळात घालवले.
त्यांनी अनेक प्रयोग केले आणि अंतराळातील जीवनाचा अनुभव घेतला.
राकेश शर्मा हे भारताचे पहिले आणि जगातील 138 व्या अंतराळवीर बनण्याचा सन्मान पटकावणारे होते.
त्यांनी 2 एप्रिल 1984 रोजी रशियाच्या सोयुझ टी-11 या अंतराळयानातून अंतराळात प्रवेश केला.
त्यांनी सात दिवस अंतराळात राहून अनेक महत्त्वाच्या प्रयोगांचे निरीक्षण केले.
राकेश शर्मा यांच्या अंतराळवीर बनण्याच्या प्रवासात त्यांना अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागला.
त्यांना कडक प्रशिक्षण घ्यावे लागले आणि अनेक शारीरिक व मानसिक चाचण्यांमधून उत्तीर्ण व्हावे लागले.
त्यांनी आपल्या कठोर परिश्रम आणि निष्ठेच्या जोरावर अंतराळवीर होण्याचे स्वप्न पूर्ण केले.
राकेश शर्मा यांच्या अंतराळवीर होण्याच्या यशाने भारताचे नाव जगभरात उज्ज्वल केले. ते भारतीयांसाठी एक प्रेरणास्थान आहेत.
राकेश शर्मा यांच्याबद्दल काही महत्त्वाच्या गोष्टी –
- ते भारतातील पहिले आणि जगातील एकूण 138 व्या अंतराळवीर होते.
- ते भारतीय वायुसेनेत फ्लाइट लेफ्टनंट होते.
- त्यांनी सोवियेत संघाच्या अंतराळ प्रशिक्षण कार्यक्रमात भाग घेतला.
- त्यांनी सोयुझ टी-11 या अंतराळयानातून 7 दिवस, 21 तास आणि 40 मिनिटे अंतराळात घालवले.
- त्यांनी अंतराळातील अनेक प्रयोग केले.
- ते भारतीय अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात एक प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व आहेत.
राकेश शर्मा अंतराळात किती दिवस राहिले (How long did Rakesh Sharma stay in space)?
राकेश शर्मा अंतराळात 7 दिवस 21 तास आणि 40 मिनिटे राहिले.
राकेश शर्मा हे भारताचे पहिले अंतराळवीर आहेत ज्यांनी 2008 मध्ये रशियाच्या सोयुझ टीएमए-11 अभियानात भाग घेतला. ते 25 ऑगस्ट 2008 रोजी अंतराळात गेले आणि 12 सप्टेंबर2008 रोजी परतले.
शर्मा यांनी अंतराळात असताना अनेक वैज्ञानिक प्रयोग केले.
त्यांनी पृथ्वीच्या वातावरणाचे निरीक्षण केले, तसेच मानवी शरीरावर अंतराळ प्रवासाचा परिणाम समजून घेण्यासाठी प्रयोग केले.
शर्मा यांच्या अंतराळ प्रवासाला भारतासाठी एक महत्त्वपूर्ण घटना मानली जाते. याने भारताला अंतराळ क्षेत्रातील एक प्रमुख शक्ती म्हणून स्थापित केले.
राकेश शर्मा आता काय करत आहेत ?
राकेश शर्मा आता निवृत्तीनंतर शांत जीवन जगत आहेत.
ते कुन्नूर, तामिळनाडू येथे राहतात.
ते त्यांच्या कुटुंबासोबत वेळ घालवतात आणि अनेक सामाजिक कार्यांमध्ये सक्रिय आहेत.
राकेश शर्मा यांनी 2001 मध्ये भारतीय एअर फोर्समधून निवृत्ती घेतली.
त्यानंतर त्यांनी इस्रोच्या गगनयान कार्यक्रमासाठी राष्ट्रीय सल्लागार समितीचे सदस्य म्हणून काम केले.
ते भारताच्या अंतराळ संशोधनात सक्रियपणे सहभागी आहेत.
राकेश शर्मा यांनी अनेक पुस्तके लिहिली आहेत, ज्यात त्यांचे अंतराळ प्रवासाचे अनुभव आणि भारताच्या अंतराळ संशोधनाबद्दलची माहिती समाविष्ट आहे.
ते अनेक मुलाखती आणि कार्यक्रमांमध्ये देखील भाग घेतात, जेथे ते भारतीयांना अंतराळ संशोधनाबद्दल जागरूक करतात.
राकेश शर्मा हे भारतातील एक प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व आहेत.
त्यांनी भारतीयांना अंतराळात पोहोचण्याचा मार्ग दाखवला आहे. त्यांचे कार्य भारताच्या अंतराळ संशोधनात महत्त्वपूर्ण योगदान आहे.
राकेश शर्मा यांच्या काही सध्याच्या कार्यांमध्ये हे समाविष्ट आहे –
- भारतीय अंतराळ संशोधनातील युवा पिढीला प्रोत्साहन देणे.
- अंतराळ संशोधनाच्या सामाजिक आणि आर्थिक फायद्यांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे.
- अंतराळ संशोधनातील आव्हाने आणि संधींबद्दल चर्चा करणे.
राकेश शर्मा हे एक सकारात्मक आणि प्रेरणादायी व्यक्ती आहेत.
त्यांचे कार्य भारताच्या भविष्यातील अंतराळ संशोधनात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल.
चंद्रावर जाणारा पहिला भारतीय कोण (Who was the first Indian to go to the moon)?
चंद्रावर जाणारा पहिला भारतीय अजूनतरी कुणीही नाही.
चंद्रावर अजूनही कोणीही भारतीय गेलेले नाही.
भारताने चंद्रावर मानव पाठवण्याचा प्रयत्न केला आहे, परंतु तो अद्याप यशस्वी झालेला नाही.
भारतीय अवकाश संशोधन संस्था (ISRO) द्वारे अवकाश अन्वेषणात मोठे प्रगती केली आहे, तरीही चंद्रावर पाऊल ठेवणारा कोणताही भारतीय अवकाशवीर अजून नाही.
1969 मध्ये अपोलो 11 मोहिमेदरम्यान हे करणारे पहिले आणि एकमेव व्यक्ती होते अमेरिकन अवकाशवीर नील आर्मस्ट्राँग.
भारताची चंद्र महत्त्वाकांक्षा –
मात्र, भारताची भविष्यातील चंद्र अन्वेषणाची महत्त्वाकांक्षी योजना आहे.
गगनयान कार्यक्रमांर्गत 2030 पर्यंत पहिले भारतीय अवकाशवीर अवकाशात पाठवण्याचे ध्येय आहे, त्यानंतरच्या काही दशकांमध्ये चंद्र मोहीम देखील शक्य आहे.
हा प्रकल्प अनेक टप्प्यांत पूर्ण होणार आहे, ज्यात प्रथमच 2024-25 मध्ये मानवरहित चाचणी उड्डाणे आणि नंतर 2026 मध्ये तीन अंतराळवीरांसह पहिले मानवी उड्डाण घडवणे यांचा समावेश आहे.
जर हा प्रयत्न यशस्वी झाला तर चंद्रावर जाणारा पहिला भारतामधून गेलेले भारतीय असतील.
हा कार्यक्रम अवकाश अन्वेषणातील भारताच्या वचनबद्धतेचे आणि चंद्रावर पोहोचलेल्या राष्ट्रांच्या रांगेत सामील होण्याच्या इच्छेचे प्रतीक आहे.
तथापि, अमेरिकेच्या नासा एजेंसीमध्ये भारतीय वंशाचे अनेक अंतराळवीर आहेत.
या अंतराळवीरांपैकी कोणीही चंद्रावर गेलेला नाही, परंतु ते चंद्रावर जाण्याची शक्यता आहे.
जर ते चंद्रावर गेले तर ते चंद्रावर जाणारे पहिले भारतीय वंशाचे व्यक्ती असतील.
चंद्रावर जाणारा पहिला भारतीय कोण असेल हे पाहणे रंजक असेल.
कोणत्या देशात स्पेस स्टेशन आहे (Which country has a space station) ?
आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक (ISS) हे पृथ्वीच्या कक्षेत फिरणारे एक मानवनिर्मित अंतराळ स्थानक आहे.
हे 15 देशांच्या अंतराळ एजन्सींच्या संयुक्त प्रयत्नातून बांधले गेले आहे.
International Space Station (ISS) हे पृथ्वीपासून सुमारे 400 किलोमीटर उंचीवर फिरते आणि त्याची परिक्रमा पूर्ण करण्यासाठी सुमारे 90 मिनिटे लागतात.
ISS हे मानवी इतिहासातील सर्वात मोठे अंतराळ स्थानक आहे. त्याचा व्यास 108 मीटर आहे आणि त्याचे वजन सुमारे 450 टन आहे.
ISS हे मानवी अंतराळ संशोधनाचे महत्त्वाचे केंद्र आहे ,त्यामध्ये अनेक प्रयोगशाळा आहेत जिथे अंतराळवीर विविध प्रकारचे वैज्ञानिक प्रयोग करतात.
या प्रयोगांमध्ये पृथ्वी आणि अंतराळातील विज्ञान, तसेच नवीन अंतराळ तंत्रज्ञानाचा विकास यांचा समावेश होतो.
ISS च्या देखभालीसाठी आणि व्यवस्थापनासाठी NASA (नॅशनल एरोनॉटिक्स अँड स्पेस ॲडमिनिस्ट्रेशन) जबाबदार आहे.
- ISS चे मुख्यालय NASA च्या मुख्यालयात आहे, जे वॉशिंग्टन डी.सी. येथे आहे.
- ISS मध्ये सहा सदस्यांचे अंतराळवीर प्रवास करतात. ते प्रत्येक सहा महिन्यांनी बदलले जातात.
- अंतराळवीर ISS मध्ये राहून विविध प्रकारची कामे करतात, ज्यात प्रयोग करणे, उपकरणे दुरुस्ती करणे आणि अंतराळ पर्यटन करणे यांचा समावेश होतो.
- ISS चे बांधकाम 1998 मध्ये सुरू झाले आणि ते 2011 मध्ये पूर्ण झाले.
- ISS मध्ये 6 सदस्यांचे अंतराळवीर असतात. तेथे अंतराळवीर 6 महिने ते 1 वर्षापर्यंत राहू शकतात.
- ISS मध्ये अनेक प्रयोगशाळा आहेत. या प्रयोगशाळांमध्ये अंतराळ, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान या विषयांवर संशोधन केले जाते.
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक (ISS) हा जागतिक सहकार्याचा एक चमत्कार आहे.
त्याच्या पाठीमागे अमेरिका, रशिया, जपान, युरोप आणि कॅनडा या पाच देशांच्या अवकाश संस्थांची संयुक्त मेहनत आहे.
या पाच संस्था ‘मुख्य सदस्य’ म्हणून काम करत नाहीत, तर ‘आंतरराष्ट्रीय भागीदार’ म्हणून काम करतात.
या पाच भागीदारांनी अवकाश स्थानकाचे वेगवेगळे विभाग बांधले आहेत आणि ते ते चालवतात.
म्हणून, आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक हे कोणत्याही एका देशाचे नाही, तर जगातील सर्व देशांचे आहे.
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक (International Space Station )-
अंतराळातील स्थानक – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक हे अवकाशात बांधलेले आतापर्यंतचे सर्वात मोठे यान आहे.
15 देश आणि 5 अवकाश संस्था यांच्या संयुक्त प्रयत्नांद्वारे हे फुटबॉलच्या मैदानाएवढं मोठं स्थानक तयार करण्यात आलं आहे.
आकाशातील घर – फक्त वैज्ञानिक प्रयोगशाळाच नाही, तर आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक अवकाशवीरांसाठी दुसरा हक्काच घर आहे.
इथे एकाच वेळी 7 जण राहून काम करू शकतात.
ते दर 90 मिनिटांनी पृथ्वीभोवती प्रदक्षिणा घालतात आणि त्यांचा वेग ताशी 28,000 किलोमीटर इतका असतो!
विज्ञान प्रयोगशाळा – सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षण आणि अवकाशातील अनोखे वातावरणामुळे विविध वैज्ञानिक प्रयोग करण्यासाठी हे स्थानक अत्यंत योग्य आहे.
भौतिकशास्त्र आणि जैवतंत्रज्ञान यांपासून ते अवकाशाचा मानवी शरीरावरील परिणामांचा अभ्यास करण्यापर्यंत, आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक हे क्रांतिकारक संशोधनाचं केंद्र आहे.
जागतिक सहकार्य – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक हे जागतिक सहकार्याचं उत्तम उदाहरण आहे.
अमेरिकेची नासा, रशियाची रोस्कोस्मोस, जपानची जाक्सा, युरोपीय अवकाश संस्था आणि कॅनेडियन अवकाश संस्था या पाच संस्थांनी हा अद्भुत इंजिनिअरिंगचा पराक्रम साध्य करण्यासाठी आणि टिकवून ठेवण्यासाठी एकत्र जमले आहेत.
सलग 21 वर्षे चालू! 20 वर्षांहून अधिक काळ, आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक सतत कार्यरत आहे.
हे साध्य करणाऱ्यांच्या कठोर परिश्रमाचं हे फलितार्थ आहे.
अवकाशवीरांनी या स्थानकावरून आपल्या ग्रहाचे 35 लाखांहून अधिक आकर्षक फोटो टिपले आहेत, जे अवकाशातून पृथ्वीकडे पाहण्याचा एक विलक्षण अनुभव आहेत.
भविष्याकडे वाटचाल – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक हे स्थिर नाही; ते सतत विकसित होत आहे.
त्याची क्षमता वाढविण्यासाठी आणि आयुष्य वाढविण्यासाठी नवीन मॉड्यूल आणि उपकरणे जोडली जात आहेत.
ISS ची डिझाइन 2028 पर्यंत सेवा देण्यासाठी आहे. त्यानंतर ते नष्ट केले जाईल किंवा त्याचे नवीन अंतराळ स्थानकात रूपांतर केले जाईल.
यामुळे येणारे अनेक वर्षे हे स्थानक वैज्ञानिक संशोधनाचं महत्त्वाचं केंद्र राहील.
ISS हे जगभरातील लोकांसाठी एक प्रेरणा आहे. हे अंतराळ संशोधन आणि नवीन तंत्रज्ञानाच्या विकासासाठी एक महत्त्वाचे केंद्र आहे.
ISS चे प्रमुख कार्ये –
- वैज्ञानिक प्रयोग
- अंतराळ तंत्रज्ञानाचा विकास
- अंतराळ पर्यटन
- अंतराळातील मानवी जीवनाचा अभ्यास
अंतराळात जाणारी पहिली व्यक्ती कोण होती (Who was the first person to go into space)?
अंतराळात जाणारा पहिला व्यक्ती होता सोव्हिएत कॉस्मोनॉट यूरी गगारिन (Yuri Gagarin)
त्यांनी १२ एप्रिल १९६१ रोजी व्हॉस्टोक 1 या रॉकेटवरून उड्डाण केले आणि पृथ्वीभोवती 108 मिनिटे प्रदक्षिणा घालून सुरक्षितपणे परत आले
या ऐतिहासिक घटनेने मानवी अन्वेषणात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा उचलला आणि सोव्हिएत युनियन आणि अमेरिकन यांच्यातील अवकाश स्पर्धेला तोंड दिला.
यूरी गगारिनच्या मिशनबद्दल काही अतिरिक्त माहिती –
- मिशनचे नाव – व्हॉस्तॉक 1 (अर्थ “पूर्व 1”)
- लाँच तारीख – 12 एप्रिल 1961
- कक्षाकाळ – 108 मिनिटं
- क्रांतींची संख्या – 1
- कमाल उंची – 205 किलोमीटर (127 मैल)
गगारिनची ही साधना आजही जगभरातील अनेक अवकाशवीरांना आणि स्वप्न पाहणाऱ्यांना प्रेरणा देत राहते.
“अवकाशात जाणारा पहिला व्यक्ती” हा किताब कधीकधी वादग्रस्त असतो हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे,
कारण काही जण अमेरिकन पायलट ॲलन शेपर्डचे 5 मे 1961 रोजी फ्रीडम 7 या अंतराळयानावरून केलेल्या उपकक्षीय उड्डाणाला गगारिनच्या पूर्ण कक्षीय मिशनचा पाया म्हणून मानू शकतात.
मात्र, पृथ्वीची कक्षा साध्य करण्याचे महत्त्वपूर्ण टप्पा पार करून गगारिनने हे ऐतिहासिक कामगिरी पूर्ण केली, हे निश्चित आहे.
एकापेक्षा जास्त स्पेस स्टेशन आहेत का (Is there more than one space station)?
आजपर्यंत पृथ्वीच्या कक्षेत प्रत्यक्षात कार्यरत असलेली खालील दोन्ही अंतराळ स्थानके आहेत –
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक (ISS) – हे अवकाश स्थानक बहुराष्ट्रीय सहकार्य अंतराळात असलेले सर्वात मोठे कृत्रिम बांधकाम आहे आणि 2000 पासून सतत मानवी उपस्थितीसह कार्यरत आहे.
हे अभियांत्रिकीचे चमत्कार आहे, ज्यामध्ये पाच अवकाश संस्थांचे (NASA, Roscosmos, ESA, JAXA आणि CSA) अंतराळवीर राहतात आणि विविध वैज्ञानिक प्रयोग करतात.
तिआंगोंग अवकाश स्थानक (TSS) – 2021 मध्ये चीनने प्रक्षेपण केलेले TSS स्थानक सध्या बांधकामात आहे आणि ISS स्थानकाला टक्कर देण्याचे ध्येय आहे.
ISS स्थानकापेक्षा लहान असतानाही, हे चीनच्या अवकाश अन्वेषणातील वाढत्या महत्त्वाकांक्षेचे प्रतिनिधित्व करते आणि सध्या दीर्घ काळासाठी अंतराळवीरांना आधार देते.
मात्र, “अंतराळ स्थानक” ची व्याख्या लवचिक असू शकते हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे.
ISS आणि TSS स्थानके दीर्घकालीन मानवी वास्तव्यासाठी डिझाइन केलेले सध्याचे क्रियाशील स्थानक असले तरीही, इतर उदाहरणे आहेत –
- चीनचे तिआंगोंग 1 आणि2 – ही लहान स्थानके TSS स्थानकाची पूर्वसूचक होती आणि काही वर्षांपर्यंत कार्यान्वित झाल्यानंतर पृथ्वीच्या कक्षेतून बाहेर काढली गेली.
- सॅल्युट आणि मिर स्थानके – हे सोव्हिएत युगातील स्थानके ISS स्थानकापूर्वी दशकांपासून अवकाशात होती आणि त्यात दीर्घकाळ मिशनसाठी कॉस्मोनॉट्स राहिले.
- स्कायलॅब – 1970 च्या दशकात प्रक्षेपित केलेले हे अमेरिकन अंतराळ स्थानक दीर्घकालीन वास्तव्यासाठी डिझाइन केलेले नव्हते परंतु काही महिन्यांसाठी क्रूंना यजमानपद दिले आणि महत्त्वपूर्ण संशोधन केले.
म्हणून, सध्या मानवी वास्तव्यासाठी समर्पित फक्त दोनच पूर्ण क्षमतेची स्थानके असली तरीही,
अवकाश अन्वेषणाच्या इतिहासात आणि भविष्यात स्टेशन्सच्या इतर अनेक उदाहरणांचा समावेश येईल,
जे वेगवेगळ्या उद्दिष्टांसाठी काम करतील आणि अवकाश प्रवासच्या सीमा ओलांडून मानवी बुद्धिमत्तेचे प्रदर्शन करतील.
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाबाहेर किती थंडी आहे (How cold is it outside the International Space Station)?
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावरील बाहेरील तापमान ते सूर्याला सामोरे आहे की पृथ्वीच्या सावलीत आहे यावर अवलंबून असते आणि त्यानुसार मोठ्या प्रमाणात बदलते.
तपशिलानुसार –
सूर्यप्रकाशित बाजू –
- सरासरी: 250°फॅ (121°से)
- व्याप्ती: 350°फॅ (177°से) पर्यंत
छायेकडील बाजू –
- सरासरी: -250°फॅ (-157°से)
- व्याप्ती: -300°फॅ (-184°से) पर्यंत
म्हणून, सूर्यप्रकाशित बाजूवर, ते शिसे वितळण्याइतके गरम असते,
तर अंधार बाजूवर, ते पृथ्वीवरच्या सर्वात थंड हिवाळ्यापेक्षाही थंड असते.
अवकाशात उष्णता कैद ठेवण्यासाठी वातावरण नसल्यामुळे हा तापमानात असा अति फरक होतो.
मात्र, हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की हे केवळ सरासरी आहेत.
ISS स्थानकावरील विशिष्ट बिंदूवरील तापमान सूर्यप्रकाशाला मिळणारा अवतरण, सूर्याचा कोन आणि स्टेशन ची दिशा यावर अवलंबून बदलू शकतो.
येथे विचार करण्यासाठी काही अतिरिक्त मुद्दे आहेत –
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकातील अंतराळवीर यांना या अति तापमानाचा अनुभव येत नाही. स्टेशनमध्ये जटिल थर्मल नियंत्रण प्रणाली आहे जी आतल्या भागाला आरामदायक 70-75°फॅ (21-24°से) ठेवते.
अति तापमानातील चढ – उतार अवकाशयानांसाठी आणि उपकरणांसाठी आव्हान असू शकतात. अवकाश प्रवासासाठी साहित्य बांधताना आणि चाचणी करताना डिझायनर्सना त्यांचा विचार करावा लागतो .
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक (ISS) कसे दिसते (What does the International Space Station (ISS) look like) ?
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक कसं दिसतं?
हे तुम्ही पृथ्वीवरून न्याहाळताय की आतून बाहेर पहाता यावर अवलंबून आहे.
चला दोन्ही दृष्टिकोनांवर नजर टाकूया –
पृथ्वीवरून –
नुसत्या डोळ्यांनी – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक रात्रीच्या आकाशात एक चमकणारा, वेगवान प्रकाशबिंदू म्हणून दिसते.
ते बहुतेक तारांपेक्षा जास्त चमकदार असते आणि चरमोत्कर्षात शुक्रालाही टक्कर देते.
विमानांप्रमाणे ते चमकत नाही किंवा चपकं मारत नाही, आणि त्याची हालचाल सुसंगत आणि स्थिर असते .
दूरदर्शी किंवा दूरचित्राद्वारे – थोड्या वाढीकरणासह, तुम्ही स्थानकाची मूलभूत आकारणी स्पष्ट करू शकता.
ते ट्रसेसने जोडलेले मोठे, पातळ बांधकाम वाटते.
तुम्हाला सूर्यप्रकाशात चमकणारे सोलर पॅनेल देखू येऊ शकतात.
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाच्या आतून –
एक विशाल, गुंतागुंतीचा यंत्र – अवकाशवीर आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाला मॉड्यूल, प्रयोगशाळा आणि उपकरणांच्या जटिल नेटवर्क म्हणून पाहतात.
प्रत्येक मॉड्यूलचा स्वतःचा उद्देश असतो, राहण्याच्या जागा आणि विज्ञान प्रयोगशाळांपासून रोबोटिक हात आणि निरीक्षण डेकपर्यंत.
पृथ्वीचे मनोरम दृश्य – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाच्या आत असण्याचा सर्वात चांगला भाग म्हणजे निःसंशयपणे आपल्या ग्रहाचे मनोरम दृश्य आहे.
अवकाशवीरांना पृथ्वी अशा प्रकारे पाहण्याची संधी मिळते की जमिनीवर कोणीही कधीही पाहू शकत नाही, त्यांच्यासमोर वळणारे ढग, चमकणारे महासागर आणि विस्तृत खंड त्यांना न्याहळता येतात.
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाच्या दिसण्याबद्दल येथे काही अतिरिक्त तपशील आहेत –
आकार – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक मोठे आहे, एका टोकापासून दुसऱ्या टोकापर्यंत 356 फूट (109 मीटर) आणि पंखांची लांबी 240 फूट (73 मीटर) आहे. ते फुटबॉलच्या मैदानापेक्षा मोठे आहे!
रंग – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक बहुतेक पांढरे आहे, काही ग्रे आणि काळ्या रंगछटांसह. ही रंग योजना सूर्यप्रकाश परावर्तित करण्यास आणि स्थानक थंड ठेवण्यास मदत करते.
संरचना – आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक 15 वेगवेगळ्या देशांच्या मॉड्यूल बनलेले आहे, प्रत्येक त्याच्या स्वतःच्या अद्वितीय डिझाइन आणि वैशिष्ट्यांसह.
एकंदरीत, आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक हे दूर आणि जवळूनही खरोखरच प्रेरणादायी दृश्य आहे.
ते मानवी बुद्धिमत्ता आणि सहकार्याचे प्रतीक आहे, आणि विश्वाचा शोध घेण्याच्या आपल्या निरंतर प्रयत्नाचे प्रतीक आहे.
एकंदरीत, आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक खरोखरच थक्क करणारे दृश्य आहे, दूरून आणि जवळून दोन्ही.
हे मानवी बुद्धिमत्ता आणि सहकार्याचे प्रतीक आहे आणि विराट विद्यापीठाच्या शोधामध्ये आपले निरंतर प्रयत्न दर्शवते.
पृथ्वीपासून अवकाश किती किलोमीटर दूर आहे (How many kilometers is space from earth)?
अवकाश पृथ्वीपासून किती किलोमीटर दूर आहे?”
हा प्रश्न थोडा गुंतागुंतीचा आहे कारण त्याचे एकच, निर्णायक उत्तर नाही.
हे तुम्ही “अवकाशाची” किनार कशी ठरवता यावर अवलंबून असते!
जसे कि –
स्पष्ट सीमा नाही – जमीन आणि समुद्राच्या सीमेसारखे, पृथ्वीच्या वातावरणातून बाहेरील जाण्यासाठी कोणतीही तीक्ष्ण रेषा नाही.
वातावरण हळूहळू कमी होत जाते, शेवटी ते बाहेरील अवकाशाच्या व्हॅक्यूममध्ये विलीन होते.
वेगळे अर्थ – वेगवेगळ्या संस्था आणि शास्त्रज्ञ “अवकाशाची” किनार ठरवण्यासाठी वेगवेगळे निकष वापरतात.
सामान्यतः येथे दोन निकष वापरले जातात –
कर्मन लाइन – ही आंतरराष्ट्रीय मान्यताप्राप्त रेषा समुद्राच्या सरासरी पातळीवरून 100 किलोमीटर (62 मैल) वर ठेवली आहे.
या उंचीवर, विमान वातावरणाच्या तंगतेमुळे निरंतर उड्डाण ठेवू शकत नाहीत.
आर्मस्ट्रांग मर्यादा – हे बिंदू, पृथ्वीपासून सुमारे 19.5 किलोमीटर (12 मैल) वर स्थित आहे, जिथे दबाव इतका कमी होतो की पाणी सारख्या द्रव्यांना मानवी शरीरात उकळते.
म्हणून, तुम्ही वापरत असलेल्या व्याख्येनुसार, “अवकाशा” चे अंतर असू शकते –
- 100 किलोमीटर (62 मैल) – कर्मन लाइननुसार, हा सर्वात जास्त मान्यताप्राप्त उत्तर आहे.
- सुमारे 19.5 किलोमीटर (12 मैल) – आर्मस्ट्रांग मर्यादेवर आधारित, हे जैविक कारणांसाठी “अवकाशा” कडे जाण्यासाठी किमान अंतर मानले जाईल.
हे लक्षात ठेवा की हे “अवकाशाच्या” किनार ठरवण्याचे फक्त दोन मार्ग आहेत. तुम्ही निवडलेली व्याख्या तुमच्या विशिष्ट संदर्भ आणि उद्देशावर अवलंबून असेल.
अंतराळ स्थानकावर अंतराळवीर काय करतात (What do astronauts do on the space station)?
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकातील (ISS) अंतराळवीर अविश्वसनीयपणे व्यस्त जीवन जगतात,
विविध प्रकारच्या कार्यक्रमांची जुगलबंदी करतात ज्यांना तीन मुख्य क्षेत्रांमध्ये व्यापकपणे वर्गीकृत केले जाऊ शकते –
1. वैज्ञानिक संशोधन करणे – हे ISS चे प्राथमिक उद्दिष्ट आहे आणि अंतराळवीर विविध क्षेत्रांमध्ये प्रयोग करण्यात त्यांचा बराचसा भाग घालवतात जसे की –
भौतिकशास्त्र – मायक्रोग्रॅविटी वातावरणात द्रव गतिकी, जळण आणि सामग्री विज्ञानचा अभ्यास करणे .
जीवशास्त्र – अंतराळवीरांचा वनस्पती, प्राणी आणि अगदी स्वतःवरही यासह सजीवांवरील परिणाम संशोधित करणे.
पृथ्वी विज्ञान – पृथ्वीचे हवामान, हवामान नमुने आणि नैसर्गिक संसाधने एका अनोख्या दृष्टिकोनातून निरीक्षण करणे.
तंत्रज्ञान – अवकाश अन्वेषण आणि मंगळावर आणि त्यापुढील भविष्यातील मिशनसाठी नवीन तंत्रज्ञानांची चाचणी आणि विकास करणे.
2. अवकाश स्थानकाचे देखभाल करणे – ISS ही एक जटिल यंत्रणा आहे ज्याला सतत देखभाल आणि दुरुस्तीची आवश्यकता आहे. अंतराळवीर नियमित देखभाल कार्य करतात जसे की –
बिचकलेले उपकरण बदलणे – हवा फिल्टर ते सौर पॅनेलपर्यंत, स्टेशनमध्ये अनेक घटक आहेत ज्यांना नियमित बदलण्याची आवश्यकता आहे.
वरती दाखवलेल्या Image मध्ये आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावर नासाचा अंतराळवीर क्रिस्टीना कोच उपकरणे बदलताना घेतलेले एक छायाचित्र .
स्वच्छता आणि साफसफाई – जमिनीप्रमाणेच, स्टेशन आरोग्यदायी आणि आरामदायक राहण्याचे वातावरण सुनिश्चित करण्यासाठी स्वच्छ आणि व्यवस्थित ठेवणे आवश्यक आहे .
स्पेसवॉक चालणे – काही दुरुस्ती आणि देखभाल कार्यांसाठी, अंतराळवीरांना स्टेशनच्या बाहेर अवकाशाच्या व्हॅक्यूममध्ये जाण्याची आवश्यकता असते.
हे स्पेसवॉक शारीरिकदृष्ट्या आव्हानात्मक असते आणि त्यासाठी त्यांना विशेष प्रशिक्षणाची आवश्यकता असते.
3. स्वतःची काळजी घेणे – अवकाशात राहणे हे शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्या आव्हानात्मक अनुभव आहे.
त्यासाठी अंतराळवीरांना काही नियमित गोष्टी करणे आवश्यक असते –
नियमित व्यायाम करणे – सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणामध्ये स्नायू आणि हाड्डांची हानि रोखण्यासाठी, अंतराळवीर विशेष उपकरण वापरून खाली दिल्याप्रमाणे दररोज किमान दोन तास व्यायाम करतात.
आरोग्यदायी आहार घेणे – अंतराळवीरांना विशेष डिझाइन केलेले जेवण मिळतात जे त्यांना अवकाशात आरोग्य राखण्यासाठी आवश्यक पोषक तत्वे देतात.
पुरेशी झोप मिळवणे – अवकाशात झोपणे क्लिष्ट असू शकते, परंतु अंतराळवीरांनी पुरेसा आराम मिळवण्यासाठी रणनीती विकसित केल्या आहेत.
मानसिकदृष्ट्या तंदुरुस्त राहणे – अवकाशात राहण्याचे एकाकीपण आणि तणाव मानसिक आरोग्यावर परिणाम करू शकतो. अंतराळवीरांना ला नियंत्रित राखण्यासाठी मानसिक आरोग्य चांगले ठेवण्याची विशेष गरज असते.
मला आशा आहे मी तुम्हाला दिलेल्या अंतराळवीर आणि आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाबद्दल दिलेली माहिती आवडली असेल तर मला comment करून नक्की कळवा …तुमचा अभिप्राय जाणून घ्यायला मला नक्कीच आवडेल .
धन्यवाद !