12 वी नंतर करिअरची वाट: तुमच्या स्वप्नांचा मार्गदर्शक लेख
बारावी उत्तीर्ण झाल्यावर पुढे काय करायचं हा प्रश्न बहुतेक विद्यार्थ्यांना पडतो. कोणता कोर्स निवडावा?
कुठे शिक्षण घ्यावं?
कोणत्या क्षेत्रात नोकरी मिळेल?
या सर्व प्रश्नांमुळे गोंधळ निर्माण होऊ शकतो.
पण चिंता करू नका, तुमच्या स्वप्नांना साकार करण्यासाठी मार्गदर्शक म्हणून हा लेख तुमच्या सोबत आहे.
पहिले पाऊल – स्वतःला ओळखा (First step – know yourself)
तुमच्या आवडी, नावडी, कौशल्यांचा आत्मपरिक्षण करून तुमच्या स्वभावाला जास्त मिळते जुळती वाटचाल निवडा.
तुम्हाला विज्ञान आवडतं का?
व्यवसाय व्यवस्थापन तुमच्या रसाला जास्त जवळचं आहे का?
की कला क्षेत्रात तुमच्या कौशल्यांचे सोनेरी भविष्य आहे का?
स्वतःला ओळखणे ही योग्य करिअर निवडण्यासाठी पहिली पायरी आहे.
दुसरे पाऊल – पर्यायांची संपूर्ण माहिती जाणून घेणे (Second step – Knowing the full details of the options)
तुम्ही निवडलेल्या क्षेत्रात कोणते कोर्स उपलब्ध आहेत?
त्यांचा काळ, खर्च, संधी यांची माहिती गोळा करा.
इंजिनिअरिंग, मेडिकल, शिक्षण, व्यवसाय, कला, डिझाईन, माहिती तंत्रज्ञान असे अनेक क्षेत्र आहेत.
प्रत्येकात विविध पर्याय उपलब्ध आहेत.
तिसरे पाऊल – मार्गदर्शन घ्या (Step Three – Seek Guidance)
कुटुंब, मित्र, शिक्षक यांच्याकडून मार्गदर्शन घ्या.
तज्ज्ञांशी संवाद साधा.
करिअर फेअर्स, वेबसाइट्स, शैक्षणिक संस्थांची माहिती घ्या.
विविध क्षेत्रांतील लोकांशी संवाद साधा आणि त्यांच्या अनुभवांतून शिकून घ्या.
चौथे पाऊल – कौशल्ये विकसित करा (Step Four – Develop Skills)
एकदा तुम्हाला हवे ते क्षेत्र निवडल्यावर , तुम्ही निवडलेल्या क्षेत्राशी संबंधित कौशल्ये विकसित करा.
ऑनलाइन आणि ऑफलाइन कोर्सेस, स्पर्धांमध्ये सहभागी व्हा, इंटर्नशिप्स करा.
स्वतंत्रपणे अभ्यास आणि वाचन करा.
सतत शिकत राहणे हा आजच्या जगात यशस्वी होण्याचा मूलमंत्र आहे.
पाचवे पाऊल – ध्येयाकडे वाटचाल (Step Five – Move towards the goal)
तुमचे ध्येय ठरवून त्या दिशेने प्रयत्नशील रहा.
संकटांना सामोरे जाऊन धैर्याने पुढे जा.
मेहनत आणि चिकाटी हाच यशाचा खरा मार्ग आहे.
काही अतिरिक्त टिप्स (Some additional tips) –
- तुमच्या गुणांनुसार आणि रसानुसार कोर्स निवडा.
- फक्त नोकरी नाही, तर तुमचे स्वप्न पूर्ण करणारा मार्ग निवडा.
- आर्थिक बाबतींचा विचार करा पण केवळ त्यावर अवलंबून राहू नका.
- क्षेत्रातील बदलत्या ट्रेंड्सची माहिती ठेवा.
- स्वतःवर विश्वास ठेवा आणि कठोर परिश्रम करा.
तुमच्या आवडीनुसार करिअर निवड (Choose a career as per your interest)-
विज्ञान (PCM, PCB, PCBM) –
- इंजिनिअरींग (सिव्हिल, मेकॅनिकल, इलेक्ट्रॉनिक्स, संगणक, बायोटेक्नॉलॉजी इत्यादी)
- वैद्यकीय क्षेत्र (डॉक्टर, नर्स, फार्मसिस्ट, आयुर्वेद डॉक्टर इत्यादी)
- संशोधन क्षेत्र (जीवशास्त्र, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र इत्यादी)
- अंतराळ अभियांत्रिकी
- पर्यावरण विज्ञान
कला (Arts) –
- भाषाशास्त्र (संस्कृत, मराठी, इंग्रजी, इत्यादी)
- पत्रकारिता आणि जनसंचार
- मानसशास्त्र
- इतिहास आणि पुरातत्त्व
- सामाजिक कार्य
- कायदा
- कला आणि डिझाईन (ग्राफिक्स, फॅशन, आंतरिक साजसज्जा इत्यादी)
वाणिज्य (Commerce) –
- व्यवसाय व्यवस्थापन
- अर्थशास्त्र
- लेखा
- बँकिंग आणि वित्त
- मार्केटिंग
- विक्री क्षेत्र
- उद्यमशीलता
तुम्ही कोणती शाखा निवडली आहे त्यानुसार तुम्ही अभ्यासक्रम निवडू शकतात
- विज्ञान (Science) – इंजिनिअरिंग, मेडिकल, बायोटेक्नॉलॉजी, फार्मास्युटिकल, कॉम्प्युटर सायन्स, गणित, तत्त्वज्ञान, इत्यादी क्षेत्रांमध्ये तुम्ही पदवी किंवा डिप्लोमा अभ्यासक्रम करू शकता.
- कॉमर्स (Commerce) – व्यवसाय प्रशासन, बँकिंग, अर्थशास्त्र, खातरजमा, मार्केटिंग, इत्यादी क्षेत्रांमध्ये तुम्ही पदवी किंवा डिप्लोमा अभ्यासक्रम करू शकता.
- कला (Arts) – भाषाशास्त्र, इतिहास, समाजशास्त्र, पत्रकारिता, कायदा, शिक्षण, साहित्य, संगीत, ललितकला, इत्यादी क्षेत्रांमध्ये तुम्ही पदवी किंवा डिप्लोमा अभ्यासक्रम करू शकता.
तुमच्या आवडी आणि कौशल्यांवर भर द्या (Emphasize your interests and skills) –
- तुम्हाला तंत्रज्ञान आवडत असेल तर इंजिनिअरिंग किंवा कॉम्प्युटर सायन्स क्षेत्राकडे वळू शकता.
- तुम्हाला लोकांशी संवाद साधणे आवडत असेल तर व्यवसाय प्रशासन, पत्रकारिता, शिक्षण, इत्यादी क्षेत्रांकडे वळू शकता.
- तुम्हाला कलात्मक अभिव्यक्ती आवडत असेल तर साहित्य, संगीत, ललितकला, इत्यादी क्षेत्रांकडे वळू शकता.
तुम्हाला कोणत्या क्षेत्रात काम करायचे आहे (What field do you want to work in)?
- सरकारी नोकरी करायची असेल तर UPSC, MPSC, इत्यादी परीक्षा देऊ शकता.
- खासगी क्षेत्रात नोकरी करायची असेल तर कंपन्यांमध्ये इंटर्नशिप करून अनुभव मिळवा.
- स्वतचा व्यवसाय करायची इच्छा असेल तर उद्योजकता विकास कार्यक्रम करा.
इतर महत्त्वाचे मुद्दे (Other Important Points) –
कौशल्य विकास – कोणतीही क्षेत्रात यशस्वी होण्यासाठी कौशल्य विकास महत्त्वाचा असतो. त्यामुळे तुमच्या आवडीच्या क्षेत्रातील कौशल्य विकसित करा.
अभ्यासक्रम आणि पदवी निवड – तुमच्या करिअरच्या ध्येयानुसार योग्य अभ्यासक्रम आणि पदवी निवडा.
आत्मचिंतन – तुमच्या आवडी, नापसंती, कौशल्ये आणि क्षमता यांचा विचार करा. तुमच्या स्वप्नांशी सुसंगत क्षेत्र निवडा.
मार्गदर्शक मिळवा – शिक्षक, तज्ज्ञ, सल्लागार यांच्याकडून मार्गदर्शन घ्या.
परिश्रम आणि चिकाटी – यश मिळवण्यासाठी परिश्रम आणि चिकाटी महत्त्वाची असते. तुमच्या क्षेत्रात सतत अभ्यास आणि स्वविकास करत राहा.
अधिक माहितीसाठी खालील संसाधनांचा वापर करा (For more information use the following resources)-
- महाविद्यालये आणि विद्यापीठांच्या वेबसाइट्स
- शासकीय पोर्टल्स
- करिअर मार्गदर्शन केंद्र
- ऑनलाइन संसाधने (सरकारी आणि खासगी)
अत्यंत महत्त्वाचे (very important) –
- तुमच्या आवडीनुसार करिअर निवडा, फॅशन किंवा इतरांच्या दबावात येऊ नका.
- कोणत्याही क्षेत्रात यशस्वी होण्यासाठी कठोर परिश्रम आणि सतत शिकण्याची तयारी असणे गरजेचे आहे.
- आर्थिक आणि इतर संसाधनांचा विचार करा.
- तुमच्या निवडीबद्दल शंका असल्यास, करिअर मार्गदर्शक किंवा तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.
लक्षात ठेवा, हे केवळ मार्गदर्शक आहे.
तुमच्या स्वप्नांचा आणि क्षमतांचा विचार करुनच योग्य करिअर मार्ग निवडा.
तुम्हाला तुमच्या भावी वाटचालीसाठी मनःपूर्वक शुभेच्छा!